Ireland is again in the grip of Anglophobia

Eilis O’Hanlon hits the nail on the head in the UK Daily Telegraph of January 31st 2019:

Ireland is again in the grip of Anglophobia

One hundred years ago, a small group of newly elected MPs met at the Mansion House in Dublin to declare Irish independence. Curiously, the passion that existed in Ireland back then for the inalienable right of nations to self-determination finds no contemporary echo when it comes to understanding the impulses that led to Brexit.

On the contrary, the Taoiseach, Leo Varadkar, may have used the recent centenary of that First Dail to laud the aspiration to a “free, independent and democratic state”, but he shamelessly did so while asserting that it now finds its fullest expression in, and is best achieved through, membership of the EU. It’s a telling indication of where the Irish public mood stands right now that he got away with such absurd revisionism.

EU membership has allowed Ireland to feel for once like the bigger party in its relationship with Britain, and that’s been good for self-confidence; but it has also encouraged Dublin to overplay its hand in the current crisis. As time runs out towards March 29, it would be only natural for the Irish to wonder in hindsight if they had made the right call by throwing in their lot with Brussels, at the risk of good relations with their nearest neighbour. As it happens, there is no evidence of such second thoughts in Dublin at all, despite the decision to back the UK into a corner, which threatens to sour the rest of Varadkar’s premiership.

Maintaining the solidarity of the EU at all costs has become an end in itself, even if it leads to a no-deal Brexit and a hard border, which is the very outcome it was meant to avoid.

Politically speaking, the Taoiseach remains fortunate. His party is behind him all the way; his bullish stance has proved popular in the polls; the Irish media is pretty much united in scorn against the UK’s decision to leave the EU; and opposition parties have wrapped themselves in the green flag, rather than risk charges of disloyalty by daring to suggest that maybe, just maybe, Ireland should not have been so gung ho about pursuing a path with the potential to go so badly wrong.

It would be easy to blame the EU for pushing Ireland down this blind alley, using the threat of a hard border as leverage against Britain. Worryingly, however, the current mood of rancour towards the UK that has been stirred up by Brexit is more deeply embedded than that.

The Britain which the Irish are now set on repelling to the bitter end is one that exists in the collective consciousness as a folk memory of oppression; a synonym for historic ill‑treatment. That old trope had faded so much in recent times that it was tempting to hope it had gone for good. Now it’s back, and what’s troubling is how this rising tide of Anglophobia is flourishing among the educated, middle-class Irish who would have been aghast until lately to think they still had it in them.

They’ve been given permission to indulge in an old tribal animus, while being assured by their own government that this atavistic backlash is all the fault of the British themselves.

Even if Brussels were to perform one of its traditional “EU-turns” and put pressure on an unsuspecting Dublin to back down on the backstop, Irish opinion right now would still place the blame at Britain’s door.

What’s being forgotten is that it is not Britain which will have to deal with the consequences of any fall‑out from the raking up of ancient hostilities, but Ireland itself. Even moderate unionists in Northern Ireland are being treated again as hostile and alien as an old pan‑nationalist front reasserts itself under the sheltering wing of the EU.

Varadkar continues to fan these flames by stating that Ireland is being “victimised” by Brexit, while simultaneously positioning the country as a heavyweight going toe to toe with Britain, ready to punch it out to see who hits the canvas first. This mixture of aggression and self-pity is a dangerous brew.

If the brinksmanship backfires, the EU has its excuses ready. It can always say it was simply standing four-square behind a valued member state. It’s the Irish who will pay the greater price – economically, but in a deeper sense, too, by recklessly undoing decades of reconciliation.

Eilis O’Hanlon writes for the Sunday Independent and Belfast Telegraph

how to search this site

There is so much information on Peadar Ua Laoghaire’s Irish on this site, that it becomes a matter of finding it.

For example, if you want to find a comment on iomramh, type this into Google?:

site:corkirish.wordpress.com “Iomramh”

and by replacing iomramh with another term, you can find all sorts of information. I think this is more useful than the search engine that WordPress offers, as you can see in Google a list of the search results and their context.

Lúcián 25

XXV. Iomramh Síos, nú Tíoránach.

(Ar leanúint.)

Cuniscos. Ach an íntleacht lena gceapadh sé pionóisí géara do dhaoinibh chun an neamhthaise a bhí ann do shásamh orthu, ní féidir cur síos i gceart uirthi, agus níor staon sé ó iad a dh’imirt ar a cháirdibh dílse féin. B’fhéidir go measfí gur ag tromaíocht air atáim. Más ea níl ach glaoch ar na fínnithibh, na daoine do mhairbh sé. Ach ní gá glaoch orthu. Sin iad ansan iad cheana féin agus iad ag brú ’na thímpall agus iad dhá thachtadh. Do chuir an cuirpeach san iad san go léir chun báis, a Radamantuis; cuid acu le ceilg, mar gheall ar na mnáibh breátha a bhí acu; cuid acu mar gheall ar an bhfeirg a thaispeánaidís nuair a beirtí a n-iníonacha chuige chun drochiompair; cuid acu mar gheall ar a saibhreas; cuid acu mar gheall ar iad a bheith ciallmhar dea-aigeanta agus nár thaithn a ghníomhartha leó.

Rad. Cad ’tá agat le rá leis na nithibh sin, a chuirpigh?

Megapentés. Do dheineas an marú, fé mar adeir sé, ach na nithe eile sin go léir, na hadhaltranaisí, agus an t-éigean ar mhaighdinibh, is éitheach ar fad atá ag Cuniscos á chur orm in sna nithibh sin.

Cun. Más ea, a Radamantuis, glaofad fínnithe dhuit ar na nithibh sin leis.

Rad. Cad iad na fínnithe?

Cun. Glaeigh chúm, a Herméis, lóchrann an fhir seo, agus a leabaidh. Déanfaid siad san fianaise ar na nithibh do dheineadh sé agus is eól dóibh.

Herm. A lóchrain agus a leabaidh Mhegapentéis! Tagaidh anso. Is maith an teacht acu é.

Rad. Ínsidh anois an méid is eól díbh i gcoinnibh Mhegapentéis anso. Labhairse ar dtúis, a leabaidh.

An Leab. Is fíor gach ní dá bhfuil curtha ’na leith ag Cuniscos, ach a Radamantuis a rí, ní leogfadh náire dhómhsa iad do rá, a leithéidí de ghníomharthaibh agus a dheineadh sé orm!

Rad. Tá fianaise ghlan tabhartha agat ’na choinnibh, .i. ní leogfadh náire dhuit trácht orthu. Agus tusa, a Lóchrain, abair t’fhianaise feasta.

An Lóch. Ní fheadar cad a dheineadh sé i gcaitheamh an lae mar ní bhínn ann; ach na nithe a dheineadh san oíche ní leogfadh náire dhom iad a dh’ínsint, ach go bhfeaca a lán nách féidir a labhairt, nithe a bhí gráinniúil thar na beartaibh, i dtreó gur do m’ainneóin a ghlacainn an íle agus go mb’fheárr liom go múchfí me. Ach do dheineadh sé úsáid díom ’na ghníomharthaibh go léir agus do thruaillíodh sé mo chuid solais orm ar gach aon tsaghas cuma.

Rad. Ní gá a thuilleadh fínnithe. Ach bain de an brat corcra go bhfeicead uimhir a mharcanna. Aililiú! Tá sé dúghorm ar fad acu, agus iad scórtha air. Ní hea ach ’na sméarabhán is ea atá sé ó sna marcannaibh. Ach cad é an pionós is ceart a chur air? An é ’ chaitheamh isteach sa Pheriphlegéthón is ceart? Nú é ’ thabhairt do Cherberos?

Cun. Ní hea in aon chor; ach más áil leat neósfadsa dhuit pionós nua, neamhchoitianta, diongbhálta, le cur air.

Rad. Innis dom é agus beidh mé ana-bhaoch ar fad díot.

Cun. Is béas, is dó’ liom, leis na mairbh go léir uisce Léité ’ dh’ól.

Rad. Is fíor san.

Cun. Bíodh sé seo ar an éinne amháin díobh go léir ná hólfaidh é.

Rad. Cad chuige san?

Cun. Cuirfidh san pionós ana-mhór air mar cimeádfaidh sé cuímhne ar conas a bhí aige ar an saol, na cómhachta móra a bhí aige agus an pléisiúr mór.

Rad. Tá an ceart agat. Daortar é agus ceangaltar é agus curtar in aice Thantaluis é, i dtreó go mbeidh cuímhne aige ar na nithibh a dhein sé nuair a bhí sé beó.

adhaltranas: “adultery”; pronounced /əiltrənəs/. A rarely needed plural, adhaltranaisí, is found here. Adhaltranasaí is also found in PUL’s works.
ceilg: “guile, deceit, treachery”; pronounced /kʹelʹigʹ/. GCh has cealg, but cealg is found only in the meaning of “sting” in WM Irish.
dea-aigeanta: “rightminded, well-disposed”; pronounced /dʹa-‘hagʹəntə/.
dílis: “faithful, honest”. The plural, dílse, is pronounced /dʹi:lʃi~di:lʹiʃi/.
diongbhálta: “worthy, fitting”, or diongbháilte in GCh, pronounced /dʹiŋə’vɑ:lhə/. Pionós diongbhálta, “condign punishment”.
drochiompar: “bad behaviour” (implying here some kind of immorality). Pronounced /dro-hu:mpər/.
dúghorm: “black and blue; navy blue”; pronounced /du:-ɣorəm/.
feasta: “henceforth”, but often simply “presently; next”.
gráinniúil: “abhorrent, abominable, horrible”, or gráiniúil in GCh. Pronounced /grɑ:’ŋʹu:lʹ/.
íle: “oil”. PUL’s spelling was oíle, suggesting that in combinations such as an íle, the preceding n was broad in his Irish, /ən i:lʹi/. PUL’s spelling is not adopted here, as it is unlikely that every instance of this type of sandhi was clearly spelt in his works.
íntleacht: “intellect, intelligence, ingenuity”, pronounced /i:ntʹilʹəxt/.
lóchrann: “lantern”; pronounced /lo:xərən/. A lóchrain in the vocative singular has a singular n, reflecting the way in which nouns in -nn are often reclassified as nouns in -n in the dialect (see also croiceann, croicin).
neamhchoitianta: “extraordinary, uncommon”; pronounced /nʹa-xo’tʹiəntə/.
neamhthaise: “lack of compassion”. Pronounced /nʹa-hɑʃi/.
scórtha: “indented, scored”, a word not given in dictionaries.
sméarabhán: “soot, lampblack, something all covered in black”.
teacht: “arrival”. Is maith an teacht acu é, “they do well to come”, but in context more or less “here they are, I can see them coming”.
tromaíocht: “detracting, running down”, with ar.

Lúcián 24

XXIV. Iomramh Síos, nú Tíoránach.

(Ar leanúint.)

Meg. Féach, a Chiniúint, dein íseal díom, nú duine bocht, nú daor féin, in inead me ’ bheith im rí mar a bhíos, ach leog thar n-ais suas me.

Chlót. Ca bhfuil an fear úd na cleithe? Agus tusa, a Herméis, beiridh ar chois air sin agus tarraigidh isteach anso é nuair ná tiocfadh sé isteach uaidh féin.

Herm. Tar isteach anso, a chladhaire. Beir air, a bhádóir, agus air seo eile. Ná leog uait iad.

Chár. Ná bíodh ceist ort. Ceanglófar den chrann seóil iad.

Meg. Gan amhras is ceart mise ’ chur san áit is aoirde.

Chlót. Cad ’na thaobh aídhe!

Meg. Mar rí dob eadh me, dar fia, agus bhí na mílte seirbhíseach agam.

Chlót. Nách maith a dhein Carión leat é agus do chuid féasóige do stathadh, a amadáin? An bata is é ’ gheóbhair anso féachaint conas a thaithnfidh sé leat.

Meg. Agus an leómhfaidh Cuniscos bata d’árdú chúmsa! Nár dhóbair go ndéanfainn tu ’ chéasadh tamall beag ó shin mar gheall ar do dhánaíocht ag fáil locht orm, a Chuniscois?

Cun. Dá bhrí sin ceanglófar den chrann seóil tu anois, go daingean.

Micul. Innis an méid seo dhom, a Chlótó, an bhfuil aon tsuím in aon chor agat ionamsa? Nú an toisc me ’ bheith bocht nách foláir me ’ bheith ar deireadh ag dul ar bórd?

Chlót. Agus cé hé thusa is dó’?

Mic. Gréasaí seanabhróg mise.

Chlót. Agus an amhlaidh atá fearg ort toisc gur leogadh leat chómh fada? Ná feiceann tú a mhéid a gheallfadh an rí seo ’ thabhairt ach leogaint leis tamall beag? Is iúnadh liom a rá ná taithneann an ré fada leatsa.

Mic. An airíonn tú, a dhea-Chiniúint. Níl aon lorg agamsa ar thabharthas an Chúclóps úd nuair aduairt sé, “Iosfad Outis ar an bhfear ndeirineach”. Peocu luath nú mall é is iad na fiacla céanna atá im chómhair. Dá éaghmais sin ní mar a chéile agamsa é agus ag lucht saibhris. Tá ár mbeatha bun-os-cionn ar fad lena chéile, mar adeirtear. Sin é an rí sin a bhí chómh suairc i gcaitheamh a bheatha; eagla ag gach éinne roimis; gach éinne ag féachaint suas chuige; an t-ór go léir agus an t-airgead agus na héadaí uaisle agus an eachra agus an bia buacach agus na mná breátha, iad go léir aige dá fhágáilt ’na dhiaidh. Ní hiúnadh buairt air agus brón mar gheall ar bheith ag scarúint leó. Bíonn greim diúid éigin ag anam an duine ar a leithéidí sin, fé mar a bheadh bainne-cí’-éan éigin dhá chimeád orthu, agus ní go bog a scarann an t-anam leó tar éis bheith i bhfad sáite iontu. Rud ana-dheocair is ea an scarúint sin agus nuair a bristear an ceangal béicid siad go hárd, agus bíodh go mbíd siad dána go maith ar shlitibh eile, bíd siad imeaglach go leór ag teacht an tslí seo anuas go Hádés dóibh, agus iad ag súilfhéachaint laistiar díobh; ar nós lucht grá gan áird; féachaint an bhfeicfidís cad a bheadh ar siúl thuas sa tsolas; ar nós an bhaothaire sin a bhí a d’iarraidh teitheadh nuair a bhí sé ar an slí agus ansan á chaitheamh féin suas ortsa nuair a tháinig se anso. Ach ní raibh aon taca agamsa ar an saol, talamh ná tithe, ór ná úirlisí, onóir ná íomhátha agus dá bhrí sin bhíos ollamh i gcónaí, i dtreó an túisce ’nar bhagair Atropos chúm nár dheineas ach mo scian do chaitheamh as mo láimh, agus an bonn bróige, agus preabadh im shuí agus gluaiseacht, gan fiú an dubh do ghlanadh dhíom, agus an tslipéid im láimh agam, agus me cosnochtaithe. Agus ní hag leanúint a bhíos ach ag gluaiseacht ar tosach, agus ní hag féachaint siar a bhíos ach ag féachaint rómham amach. Ní raibh aon ní im dhiaidh ’na raibh aon lorg agam ar theacht thar n-ais mar gheall air. Agus go deimhin féin chím anois gur ar áilleacht atá gach aon rud anso agaibh. Chím ná fuil aon onóir le fáil anso ag duine seochas duine eile ach gach éinne mar a chómharsa. Is maith é sin dar liom. Ní mheasaim go n-éilítear fiacha anso, ná go ndíoltar cíos. Agus rud is feárr ná ’ chéile ní fuiligtear fuacht geímhrigh, ná breóiteacht, ná cos-ar-bolg ó chómhachtaibh. Tá síocháin ins gach aon bhall agus suaimhneas, agus gach ní athraithe; sinne, na daoine bochta, ag gáirí agus lucht an tsaibhris ag gol agus ag folag na bpian.

Chlót. Táim ’od thabhairt fé ndeara le fada ag gáirí, a Mhicuill. Cad é an rud is mó ’ chuireann ag gáirí thu?

Mic. Neósfadsa san duit, a Bhandé na páirte. In aice leis an rí seo is ea ’ bhíos im chónaí ar an saol agus bhínn ag faire go dlúth ar gach ní dá ndeineadh sé agus mheasainn an uair sin gur dhia éigin a bhí ann. Chínn an t-éadach corcra chómh bláfar uime, agus na slóite seirbhíseach ag friothálamh air, agus an t-ór go léir, agus na clocha lómhara ar na cupánaibh, agus na cosa airgid fé sna tolgaibh aige; agus shamhlaínn go raibh fíoráthas air. Nuair a bhíodh a chuid bídh ollamh do do thagadh balaith an bhídh fúmsa agus mheasainn nár dhuine in aon chor é, go raibh sé níba mhó agus níba bhreátha agus ní b’aoirde de chúbat ríoga ná aon duine eile mar gheall ar a uaisleacht, agus é ag gluaiseacht go mórchúiseach agus eagla ag gach éinne roimis. Ach nuair a bhí sé marbh agus an órnáid uasal imithe dhe d’fhéach sé ana-shuarach im shúilibh agus bhíos searbh díom féin nuair a chonac an rud bréan ’na raibh an meas go léir agam air; me dhá cheapadh go raibh sé fé mhaise nuair a gheibhinn an balaith maith óna bhia, agus dhá cheapadh go raibh aoibhneas aige ó fhuil éisc shliogáin na mara san Lacedémón. Agus ní hé an fear san amháin a chuireadh ag gáirí me ach an fear eile úd, leis, .i. Gnípó an t-úsúire, nuair a chonac é agus é ag lógóireacht agus dhá chásamh nár bhain sé aon tairbhe as a shaibhreas mar go dtáinig an bás air agus go mb’éigean do an saibhreas d’fhágaint ag an scaipeadóir sin Rodocháros. B’é sin ba ghiorra gaol do agus do thug an dlí an saibhreas do. Ní fhéadaim féin stad ach ag gáirí nuair a chuímhním ar an ndriuch a bhíodh air, é go bán agus go mílítheach, agus éadan cas cráite air, agus gan an saibhreas aige ach ’na mhéireannaibh nuair a bhíodh sé ag cómhaireamh na mílte, agus na ndeich míle leó, agus é ag cruinniú an tsaibhris sin a scaipfidh Rodocháros go rabairneach. Ach cad ’na thaobh ná gluaisimíd anois? An fhaid a bheimíd ag dul anonn beimíd ag gáirí úmpu so atá ag gol.

Chlót. Tar ar bórd go dtógfar an t-anncaire.

Chár. Stad! A fhir mhaith! Ca bhfuilir ag dul? Tá an t-árthach lán. Níl slí dá thuilleadh. Fan ansan agus béarfad anonn tu ar maidin.

Mic. Tá éagóir agat á dhéanamh orm, a Cháróin, ’om fhágaint anso agus me im chorpán dreóite cheana féin. Go deimhin cuirfead mo ghearán isteach id choinnibh i láthair Radamantuis. Ach mo chráiteacht! Sin iad ag imeacht iad agus fágfar anso me im aonar. Ná beadh sé chómh maith agam snámh ag triall orthu, áfach? Ní baol dom me ’ bhá, toisc me ’ bheith marbh cheana. Agus dá éaghmais sin níl an t-obolos agam, chun an bhádóra do dhíol.

Chlót. Cad é seo mar obair! Stad, a Mhicullois! Ní dleathach duit dul anonn mar sin.

Mic. ’Sea, agus b’fhéidir go mbead thall níos túisce ná sibhse.

Chlót. Ní hea, ach dridimís an t-árthach chuige agus tarraigse isteach é, a Herméis.

Chár. ’Sea, agus cá suífidh sé anois?

Herm. Suíodh sé ar ghuaillibh an rí anso más áil.

Chlót. Tá an scéal socair go maith ag Hermés. Tar anso agus seasaimh ar muin an bhithiúnaigh seo. Iomramh maith chúinn!

Cun. Féach, a Cháróin is ceart an fhírinne d’ínsint duitse feasta. Níl an t-obolos agamsa le tabhairt duit nuair a bheimíd thall. Níl agam, mar a chíonn tú, ach an mála so agus an chleith seo. Ach más maith leat go ndéanfainn taoscadh nú iomramh táim ollamh chuige. Má thugann tú bata rámha maith láidir dom ní bheidh aon chúis ghearáin agat orm.

Chár. Dein an t-iomramh. Ní beag san uaitse.

Cun. Agus an mbeidh orm, leis, amhrán báid do thabhairt díbh?

Chár. Gan amhras, dar fia, má tá aon amhrán báid agat ó sna máirnéalaigh.

Cun. Tá cuid mhaith acu agam, ach na daoine seo atá ag gol báfaid siad ár nguthanna agus cuirfid siad ár n-amhráin amú orainn.

An fear saibhir. Ochón ó! Mo shaibhreas!

Fear eile. Ochón ó! Mo chuid tailimh!

Fear eile. Aililiú! mo thigh breá a dh’fhágas im dhiaidh.

Fear eile. Ó, a chreach láidir é! Na mílte talant úd a gheóbhaidh m’oidhre le scaipeadh!

Fear eile. Ochón ó! Go daingean! An chlann bhocht óg atá im dhiaidh!

Fear eile. Ach mo dhíth! cé ’ bheárrfaidh na fíniúna úd a chuireas anuiridh!

Hermés. A Mhicullois, an amhlaidh ná fuil aon ochón agatsa le déanamh? Níl sé ceart ag éinne dul an tslí seo anonn gan gol éigin do dhéanamh.

Mic. Is cuma liom. Níl aon chúis ghuil agam an fhaid atá an chuaird ag éirí liom.

Herm. Mar sin féin, cas olagón beag ós nós é.

Mic. Tá go maith, a Herméis. Déanfad roinnt guil ós ceart é. Ochón ó! Mo sheanalópaí! Mo chreach go deó mo bhróga lofa! Go deó arís ní bheidh mé im ainniseóir ocrach gan blúire bídh ó mhaidin go hoíche, ná ag gluaiseacht sa gheímhreadh gan díon ón bhfuacht, gan bróg idir mo chos agus an talamh cruaidh, ach m’fhiacla ag bualadh ar a chéile leis an bhfuacht. Och! Cé aige ’na mbeidh mo scian! Agus mo mheanaithe! ’Sea! Ní beag liom de mar ghol. Is dó’ liom gur beag ná go bhfuilimíd thall cheana féin.

Chár. Seo, más ea, tugtar an t-airgead báid dom. Tabhairse dhom é, tá sé agam ón gcuid eile. Tabhairse dhom an t-obolos, a Mhicullois.

Mic. Ag magadh ataoi, a Cháróin, nú, mar adeirtear, ag déanamh scríbhinne ar uisce, ag lorg obolois ar Mhicullos. Ní fhéadfainn a dh’ínsint duit ceocu rud fáinneach nú rud ceathairchúinneach an t-obolos.

Chár. Is maith é mo ghnó inniu agus is tairbheach! Ach imigh leat amach. Ní mór dómhsa dul thar n-ais a d’iarraidh na n-each agus na ngadhar agus na n-ainmhithe eile. Is cuí iad san, leis, do theacht anall.

Chlót. Tabhair leat iad, a Herméis. Raghadsa féin thar n-ais go dtí an tír agus tabharfad liom Indopatés agus Éromítrés agus na Séaraigh. Táid siad tar éis a chéile do mharú ag cómhrac mar gheall ar theórannaibh talún.

Herm. Téanaídh oraibh. Ní hea ach leanaidh go léir mise i ndiaidh ’ chéile.

Mic. A Hercail! cad é mar dhoircheacht! Ca bhfuil áilleacht Mhegillois anois? Ca bhfios d’éinne anso ceocu is breátha, Phríne nú Simíca? Tá gach ní mar a chéile, ar aon dath amháin, gan aon rud breá ná aon rud níos breátha. An tseanachasóg so ormsa, bhí sí maisiúil go maith tamall beag ó shin ach tá sí chómh maisiúil anois le brat corcra an rí. Táid siad araon gan deallramh. Tá an dubh céanna orthu araon. Ca bhfuilir anois, a Chuniscois?

Cun. Táim anso adeirim leat, a Mhicullois. Gabhaimís le chéile más áil leat é.

Mic. Tá go maith. Tabhair dhom do lámh dheas. Innis an méid seo dhom, a Chuniscois, nách ana-chosmhail an obair seo le gnó na nEleusíneach? Tá an t-eólas ceart agat orthu súd mar is díobh thu.

Cun. Is fíor. Agus dá chómhartha san féin, seo chúinn bean agus solas aici agus í ag féachaint go fíochmhar feargach. Ní fheadar an í Erinnús í?

Mic. Ní deirim ná gurb í, óna driuch.

Herm. Tóg chút iad so, a Thisiphoné; ceathrar agus míle.

Tis. ’Sea, agus sin é Radamantus féin anso le fada ag feitheamh libh.

Rad. Tabhair anso iad, a Erinnús. Agus tusa, a Herméis, dein an fhógairt agus glaeigh iad.

Cun. Ar son t’athar, a Radamantuis, glaeitear agus trialtar mise ar dtúis.

Rad. Cad ’na thaobh?

Cun. Drochnithe ’ bheith agam le cur i leith cuirpigh áirithe, nithe do chonac aige á dhéanamh i gcaitheamh a bheatha. Ní creidfí mo chainnt mara bhfeicfí ar dtúis cad é an saghas me agus conas a chaitheas féin mo bheatha.

Rad. Cé hé thu?

Cun. Cuniscos mise, a uasail, agus eagnaíocht is gairm beatha dhom.

Rad. Tar anso. Seasaimh do thriail ar dtúis, agus glaeighse na fínnithe, a Herméis, chun é ’ dhaoradh.

Herm. Éinne ’na bhfuil rud aige le cur i leith Chuniscois seo tagadh sé anso.

Rad. Níl éinne ag teacht. Ní leór san, áfach, a Chuniscois. Bain díot i dtreó go bfeicfead rian na gcómharthaí.

Cun. Cár cuireadh aon chómharthaí ormsa?

Rad. Aon drochnithe a dhein éinne agaibh i gcaitheamh a bheatha tá cómhartha in aghaidh gach ní dhíobh ar a anam aige, go dofheicse.

Cun. Seo; sin lomrachta me anois os do chómhair. Féach an bhfeicfá na cómharthaí sin adeirir.

Rad. Tá sé glan, nách mór, ach amháin an trí nú ceathair de mharcannaibh seo atá dofheicse nú geall leis. Ach cad é seo? Do glanadh amach, nú do gearradh amach, anso, rianta agus cómharthaí tine, ar chuma éigin ná tuigim. Conas a thárla so, a Chuniscois, nú conas a deineadh athghlanadh ort?

Cun. Neósfadsa san duit. Bhíos go holc ar dtúis, trí easpa teagaisc. An uair sin is ea ’ tháinig na marcanna san orm. Ansan chómh luath agus do luíos ar an eagna do shaothrú, i ndiaidh ar ndiaidh do ghlanas na marcanna go léir as m’anam amach.

Rad. Is ana-mhaith agus is ana-thairbheach an leigheas a tharraigis-se chút, a dhea-dhuine. Imigh leat anois go hoileánaibh an aoibhnis, agus bí i gcómhluadar dea-dhaoine, nuair a bheid na nithe úd curtha i leith an chuirpigh úd agat. Glaeigh tuilleadh.

Mic. Mo ghnósa, a Radamantuis, gnó suarach is ea é. Ní beifar i bhfad ’om thriail. Táim nochtaithe le fada. Feic me.

Rad. Agus cé ’tá againn ionatsa?

Mic. Micullos cobléra mise.

Rad. Is maith é sin, a Mhicullois! Taíonn tú fíorghlan gan smól. Imighse leis, in éineacht le Cuniscos úd. Glaeitear chúinn an rí anois.

Herm. Tagadh Megapeintés mac Lacúdais anso. Cad é an casadh san ort mar sin? Tar anso. Táim ag glaoch ort, a rí. Beir ar chúl cínn air sin, a Thisiphoné, agus caith isteach i láthair é. Cuirse ’na leith anois, a Chuniscois, agus daor é, ó tá sé anso ’nár n-aice againn.

Cun. Le fírinne níl gá le cainnt. Beidh ’ fhios agat ar ball cad é an saghas é nuair a chífir na rianta atá ann. Ach mar sin féin nochtfad an fear duit agus déanfaidh mo chainnt soiléireacht ar an scéal. Is dó’ liom ná tráchtfad ar na nithibh a dhein sé an fhaid ná raibh aithne phoiblí air, an cuirpeach. Ach nuair a thosnaigh sé ar chómhluadar a dhéanamh le drochaicme gan náire, agus ar ghárda ’ bheith ’na thímpall aige, agus ar bheith ag éirí i gcoinnibh an phobail, ansan is ea ’ dhein tíoránach de. Do chuir sé chun báis gan triail breis agus deich míle duine agus do thóg sé chuige féin a gcuid saibhris. Nuair a bhí an saibhreas aige níor staon sé ó aon tsaghas anmhian, ach é ag déanamh éagóra agus cos-ar-bolg ar na daoine a bhí féna smacht; ag déanamh éigin ar mhnáibh óga agus ag tabhairt náire do mhnáibh pósta, ag brú agus ag milleadh agus ag tarcaisniú na ndaoine mbocht a bhí féna láimh. Ní hé sin féin ach gur dhó’ le duine gurbh usa féachaint díreach ar an ngréin, i lár an lae, ná féachaint air, bhí sé chómh huaibhreach chómh dána chómh tarcaisniúil sin. Ní féidir oiread pionóis do chur air agus atá tuíllte aige.

ainmhí: “animal”, pronounced /anʹi’vʹi:/.
ainniseóir: “wretch”; pronounced /aŋʹi’ʃo:rʹ/.
anmhian: “passion, lust”, or ainmhian in GCh. CFBB shows that anmhian is pronounced /’ɑn-‘vʹian/, with a broad n.
anuiridh: “last year”, or anuraidh in GCh. Pronounced /ə’nirʹigʹ/.
aoibhneas: “bliss, delight”, pronounced /i:vʹinʹəs/.
athghlanaim, athghlanadh: “to refine” or “to make something clear again”.
athraím, athrú: “to change”, pronounced /ɑhə’ri:mʹ, ɑhə’ru:/.
bainne-cí’-éan: “Irish spurge (a plant like hemlock)”, also given here as bainne cí’ na n-éan. GCh has bainne caoin. Bainne cí’ means “breastmilk”; see under cíoch.
balaith: “smell”, or boladh in GCh. This would generally be balaithe in WM Irish, pronounced /bɑlihi/, but PUL nearly always uses balaith in the singular in his works. Balaithe ’ theacht fút, “to smell a smell”.
baothaire: “a vain or silly person”.
beag: “small”, pronounced /bʹog/. Ní beag liom de, “that is quite enough for me”; this is often pronounced ní be’ liom de, but this is not indicated in the original spelling.
bearraim, bearradh: “to clip, prune; dress vines”.
bog: “soft”, but also “easy, easily, without putting up a fight”.
bréan: “foul-smelling”. Rud bréan, “despicable creature”.
bun-os-cionn: “awry, not right, wrong”, pronounced /binʹiʃ kʹu:n/ according to IWM, but /bunəs ‘kʹu:n/ in LASID. Bun-os-cionn lena chéile, “different from each other”.
caithim, caitheamh: “to throw”. ’Od chaitheamh féin suas ar dhuine, “to throw yourself on someone and appeal for his mercy”.
cas: “twisted; bad-tempered”.
casadh: “turning round”. Cad é an casadh san ort?, “why are you going the wrong way?”
cásaim, cásamh: “to lament”.
ceathairchúinneach: “four-cornered, square”.
cíoch: “breast, pap”, with cíche in the genitive. Pronounced /kʹi:x, kʹi:hi/. Bainne cí’, “breast milk”, a phrase that is regularly encountered in PUL’s works, appears to contain a reduced form of the genitive plural. PSD (under bainne) shows the form is bainne cíoch>bainne cíghe.
cladhaire: “rogue, trickster”; pronounced /kləirʹi/.
cobléra: “cobbler”, or caibléir in GCh. The spelling given does not conform to Gaelic norms, and may imply there is no epenthetic vowel in what is a loan word, /kə’ble:rə/.
cos ar bolg: “brutal oppression”. Pronounced /kos er boləg/.
cosmhail: “like, resembling”. Cosmhail le, “like unto, resembling”. IWM §361 shows the pronunciation /kosvilʹ/. Cosúil, /ko’su:lʹ/, is also found in Munster Irish.
cosnochtaithe: “barefoot”, or cosnochta in GCh.
cráite: “pained, tortured”.
cráiteacht: “torment”. Mo chráiteacht!, “woe is me!”
cúbat: “cubit”, or cubhad in GCh.
daingean: “firm”. Go daingean, “for sure”.
deirineach: “last, final”; deireanach in GCh. Pronounced /dʹerʹinʹəx/: PUL generally wrote a slender r and a slender n in this word (although counterexamples exist); AÓL had a a slender r and a broad n; LASID has /dʹerənəx/.
diúid: “stump”. Greim diúid, “a vicelike grip”. PUL has dúid in his other works, which form is used in GCh. IWM and CFBB (p89) show both forms were used. Diúid or dúid is apparently a genitive, and some speakers had greim diúide.
dofheicse: “invisible”, or dofheicthe in GCh. Pronounced /do-ikʃi/.
dreóite: “rotten, decomposed”.
driuch: “sickly appearance, especially of someone dying or dead”, or dreach in the CO.
drochaicme: “bad people”; pronounced /dro-hakmʹi/.
eachra: “horses, steeds”, in a collective sense. Pronounced /ɑxərə/. This is feminine here, but masculine in GCh.
éigean: “force, violence; rape”, with éigin in the genitive. Éigean a dhéanamh ar mhnaoi, “to rape a woman”.
Eleusíneach: “Eleusinian”. Initiations into the cult of Demeter and Persephone, known as the Eleusinian Mysteries, were held annually at Eleusis in ancient Greece, and may have been based in the religion of the early Mycenaeans.As the king of Hades kidnapped Persephone from her mother Demeter and took her into the underworld, the suggestion is that the descent into Hades here bears comparison to the Eleusinian mysteries.
fáinneach: “round”.
gol: “weeping”, with guil in the genitive.
gréasaí: “cobbler”.
grian: “sun”, with gréin in the dative.
iarraim, iarraidh: “to ask, request”, but also sometimes “to get, to fetch”, as in a d’iarraidh na n-each here.
imeaglach: “fearful, frightened”; pronounced /im’ɑgələx/.
lómhar: “precious, brilliant (of gems)”.
lorg: “seeking”; pronounced /lorəg/. Níl aon lorg agam air, “I’m not hankering after it”.
marc: “mark, trace”, with marcanna in the plural.
meanaithe: “awl”, or meana in GCh.
méar: “finger”, with méireanna in the plural where GCh has méara.
nuair: “when”, but also “since”.
ó: “from”. Where ó means “since”, the usage was historically seen as relative, as shown by ó ’tá sé in the original text. This is edited here as ó tá sé.
ocrach: “hungry”; pronounced /okərəx/.
páirt: “part”, but also “affection”. A bhandé na páirte!, “my dear goddess!”
rabairneach: “extravagant, luxurious”.
sáite: sáite i rud, “immersed in something”.
scaipeadóir: “spendthrift, squanderer”, or scaiptheoir in GCh.
scaraim, scarúint: “to part, separate”, or scaraim, scaradh in GCh.
scríbhinn: “writing; a written inscription”. Pronounced /ʃkrʹi:vʹiŋʹ/. Ag déanamh scríbhinne ar uisce, “tilting at windmills, trying to achieve the impossible”.
seanabhróg: “old shoe”.
seanalópa: “old vampless stocking”.
Séarach: “Seresian”. This seems to be a reference to inhabitants of northern China (or to the Tocharian inhabitants of the north-west of China). Northern China was known as Serike to the ancient Greeks (Serica in Latin), producing the ethnonym Seres.
sliogán: “shell”. Iasc sliogáin, “shellfish”.
slipéid: “slipper”, or slipéar in GCh.
smól: “ash; snuff of a candle”. Smól is also a variant of smál in the meaning of “stain”: gan smól, “stainless”.
soiléireacht: “clarity”.
taca: “support”, and thus also “security, material possessions in life”.
taithneann, taithneamh: “to please”, or taitníonn, taitneamh in GCh. Generally in the first declension in PUL’s works, pronounced /taŋʹhən, taŋʹhəv/.
tarcaisním, tarcaisniú: “to scorn, insult”.
tarcaisniúil: “contemptuous, insulting”. FGB recommends tarcaisneach, which form is also found in PUL’s works.
téanam: “come along”, part of a defective verb usually found only in the imperative. Téanam is derived from a first-person plural imperative, but is functionally a second-person imperative. Note téanaídh oraibh here with the same meaning.
trialaim, triail: “to try, test”, or triailim, triail in GCh. Pronounced /trʹialimʹ, trʹialʹ/.
uaibhreach: “proud, arrogant”, pronounced /uəvʹirʹəx/.
usa: “easier”, or fusa in GCh. The original text had gur bh’ fhusa, but an unlenited fusa is not found in any of PUL’s works, and it seems the form without f is used in the dialect.

Nietzsche 1-6

Here are sections 1-6 (of 296) of Nietzsche’s Beyond Good and Evil. There are likely to be many mistakes. This is just practice. And it is extremely hard to translate these abstract concepts into Irish. Any suggestions appreciated.

THAR OLC IS MAITH
CHAPTER I. PREJUDICES OF PHILOSOPHERS	CAIBIDEAL A hAON. TUAIRIMÍ CLAONTA na nOLLAMH
1. The Will to Truth, which is to tempt us to many a hazardous enterprise, the famous Truthfulness of which all philosophers have hitherto spoken with respect, what questions has this Will to Truth not laid before us! What strange, perplexing, questionable questions! It is already a long story; yet it seems as if it were hardly commenced. Is it any wonder if we at last grow distrustful, lose patience, and turn impatiently away? That this Sphinx teaches us at last to ask questions ourselves? WHO is it really that puts questions to us here? WHAT really is this “Will to Truth” in us? In fact we made a long halt at the question as to the origin of this Will—until at last we came to an absolute standstill before a yet more fundamental question. We inquired about the VALUE of this Will. Granted that we want the truth: WHY NOT RATHER untruth? And uncertainty? Even ignorance? The problem of the value of truth presented itself before us—or was it we who presented ourselves before the problem? Which of us is the Oedipus here? Which the Sphinx? It would seem to be a rendezvous of questions and notes of interrogation. And could it be believed that it at last seems to us as if the problem had never been propounded before, as if we were the first to discern it, get a sight of it, and RISK RAISING it? For there is risk in raising it, perhaps there is no greater risk.	1. Toil chun Fírinne, rud a mheallfaidh sinn chun a lán gnóthaí cúntúrthacha, ’sé sin an Fhírinneacht mórchlú go labhradh na hollúna go léir go nuige seo go hurramúil uirthi, cad iad na ceisteanna ná cuireadh an Toil chun Fírinne seo rómhainn?! Cad iad mar cheisteanna éagsamhlacha, ceisteanna is abhar mearathaill agus aighnis! Scéal fada atá ann cheana féin, ach mar sin féin tá deallramh air ná fuil sé ach t’réis tosnú. Cad é an iúnadh má thagann drochiúntaoibh againn fé dheireadh, má bhriseann ar an bhfoighne againn agus má iompaímíd uaidh go neamhfhoighneach? Gurb é rud do mhúineann an Sphíncs seo fé dheireadh dhúinn ná ceisteanna do chur uainn féin? CÉ AIGE dáiríribh go bhfuilid na ceisteanna á gcur chúinn anso? CAD É AN NÍ dáiríribh an “Toil chun Fírinne” seo atá ionainn? Is amhlaidh a dheineamair stop fada leis an gceist i dtaobh cad is bun leis an dToil seo—go dtánamair fé dheireadh go stad i gceart roime cheist níos bunúsaí fós. D’fhiafraíomair cad ann go bhfuil LUACH na Toile seo. Bíodh agus go bhfuil an fhírinne uainn: CAD FÁTH NÁCH É an neamhfhírinne é? Nú an nea-dheimhne? Fiú an t-ainbhios? Dob í an adhb atá i luach na fírinne do thispeáin í féin rómhainn—nú arbh é sinne do thispeánamair sinn féin roimis an adhb? Ceocu dhínn is Uídipus anso? Cé hé is Sphíncs? Do dheallródh gur puínte cuinne gurb ea é, puínte cuinne na gceisteanna agus na nótaí ceistiúcháin. Agus arbh fhéidir a chreidiúint go ndeallraíonn sé fé dheireadh nár cuireadh an cheist seo riamh roimis seo, fé mar a bheimís ar na daoine is túisce do bhraith é, is túisce do fuair radharc air, agus is túisce do chuaigh i gCÚNTÚIRT É ’ THARRAC ANUAS? Óir, tá cúntúirt ann ’na tharrac anuas, agus b’fhéidir nách cúntúirt go dtí é.
2. “HOW COULD anything originate out of its opposite? For example, truth out of error? or the Will to Truth out of the will to deception? or the generous deed out of selfishness? or the pure sun-bright vision of the wise man out of covetousness? Such genesis is impossible; whoever dreams of it is a fool, nay, worse than a fool; things of the highest value must have a different origin, an origin of THEIR own—in this transitory, seductive, illusory, paltry world, in this turmoil of delusion and cupidity, they cannot have their source. But rather in the lap of Being, in the intransitory, in the concealed God, in the Thing-in-itself—THERE must be their source, and nowhere else!”—This mode of reasoning discloses the typical prejudice by which metaphysicians of all times can be recognized, this mode of valuation is at the back of all their logical procedure; through this “belief” of theirs, they exert themselves for their “knowledge”, for something that is in the end solemnly christened “the Truth”. The fundamental belief of metaphysicians is THE BELIEF IN ANTITHESES OF VALUES. It never occurred even to the wariest of them to doubt here on the very threshold (where doubt, however, was most necessary); though they had made a solemn vow, “DE OMNIBUS DUBITANDUM”. For it may be doubted, firstly, whether antitheses exist at all; and secondly, whether the popular valuations and antitheses of value upon which metaphysicians have set their seal, are not perhaps merely superficial estimates, merely provisional perspectives, besides being probably made from some corner, perhaps from below—“frog perspectives”, as it were, to borrow an expression current among painters. In spite of all the value which may belong to the true, the positive, and the unselfish, it might be possible that a higher and more fundamental value for life generally should be assigned to pretence, to the will to delusion, to selfishness, and cupidity. It might even be possible that WHAT constitutes the value of those good and respected things, consists precisely in their being insidiously related, knotted, and crocheted to these evil and apparently opposed things—perhaps even in being essentially identical with them. Perhaps! But who wishes to concern himself with such dangerous “Perhapses”! For that investigation one must await the advent of a new order of philosophers, such as will have other tastes and inclinations, the reverse of those hitherto prevalent—philosophers of the dangerous “Perhaps” in every sense of the term. And to speak in all seriousness, I see such new philosophers beginning to appear.	2. “CONAS DOB FHÉIDIR d’éinní teacht as a mhalairt? Mar shampla, fírinne as earráid? nú Toil chun Fírinne a’ toil chun fíll? nú gníomh fial a’ leithleachas? nú radharc glan an eagnaí, radharc atá chómh geal le gréine, a’ sainnt? Ní féidir a leithéid de ghinúint; pé duine dá samhlaíthar a leithéid is amadán é, ní hea, ach rud is measa ná amadán féin; nithe de luach is aoirde, ní f’láir a malairt de bhunús a bheith acu, bunús is LEÓ féin—sa tsaol so atá neambuan, samhalthach, meallthach, suarach; sa tsuathadh so céimaghrá agus ampla, ní féidir bunús a bheith acu ann. Ní hé sin ach in ucht an Bheith-Ann, sa bhuan, sa Dia atá fé cheilth, sa Rud-ann-féin—IS ANSAN nách f’láir a mbunús a bheith acu, agus ní hin ao’ bhall eile!”— Nochtann an módh so meabhrúcháin an tuairim chlaonta is dual ins gach aimsir do ‘lucht bheith-ann nithe do phlé’ agus lenar féidir iad so d’aithint, agus tá an módh so meastacháin ’dtaobh thiar de gach dul amach smaoinimh acu; tríd an “gcreideamh” seo acu a gheibhid siad dua an “eólais”, dua ruda go dtugtar go solmanta “an Fhírinne” air sa deireadh. Is é creideamh bunúsach ‘lucht bheith-ann nithe do phlé’ ná CREIDEAMH I MALAIRTEACHAIBH LUACH. Níor ritheadh riamh chun an té dhíobh is mó aireachas air féin amhras a bheith aige anso ar an dtáirsigh féin (mar a mbeadh sé, ámh, go róriachtanach); bíodh go bhfuil móid sholmanta déanta acu, “DE OMNIBUS DUBITANDUM” (amhras a bheith acu ar an uile ní). Óir is féidir amhras a dhéanamh, ar an gcéad sul síos an bhfuilid na malairteacha so in ao’ chor ann; agus ’na theannta san nách é saghas iad meastacháin agus malairteacha luach is coitianta lenar chuir ‘lucht bheith-ann nithe do phlé’ a n-urra ná meastacháin shealadacha nách mór, b’fhéidir. Radharcanna sealadacha nách mór, seochas iad a bheith déanta de réir dheallraimh ó chúinne éigint, nú b’fhéidir aníos a thánadar—“radharcanna na bhfroganna”, mar dhea, má thógaimíd focal is coitianta i measc na bpéintéirí. In ainneóin an uile luach gur leis an bhfíor, leis an ndeimhneach agus leis an nea-leithliseach iad, b’fheidir gur chirte meas níos aoirde agus níos bunúsaí do chur ar bhréagadóireacht, ar an dtoil chun céimaghrá, ar leithleachas, agus ar ampla mar acfuinn don tsaol i gcoitine. Agus b’fhéidir gurb amhlaidh GURB É RUD is bun le luach na nithe fónta urramacha ná iad do bheith bunaithe ar naisceachaibh cealgacha, snaidhmithe, cróiseáilthe, ar naisceacha a bhíonn acu leis na drochnithe sin a dheallródh gur nithe malairteacha iad—ach gurb ionann iad, b’fhéidir, go bunúsach. B’fhéidir! Ach cé hé an té gurbh áil leis baint a bheith aige lena leithéid seo de “b’fhéidireachaibh” cúntúrthacha?! Óir, an fhéachaint isteach san, caitheann sé feitheamh le teacht i láthair órdú nua na n-ollamh, a leithéidí go mbeid mianta agus aidhmeanna fé leith acu, a malairt sin seochas iad atá i vóc mhór againn go dtí anois—ollúna an “B’fhéidir” chúntúrthaigh, ins gach brí atá leis an bhfocal. Agus, labhraim anois lándáiríribh, chím a leithéid sin d’ollúnaibh nua ag tosnú ag teacht i radharc.
3. Having kept a sharp eye on philosophers, and having read between their lines long enough, I now say to myself that the greater part of conscious thinking must be counted among the instinctive functions, and it is so even in the case of philosophical thinking; one has here to learn anew, as one learned anew about heredity and “innateness”. As little as the act of birth comes into consideration in the whole process and procedure of heredity, just as little is “being-conscious” OPPOSED to the instinctive in any decisive sense; the greater part of the conscious thinking of a philosopher is secretly influenced by his instincts, and forced into definite channels. And behind all logic and its seeming sovereignty of movement, there are valuations, or to speak more plainly, physiological demands, for the maintenance of a definite mode of life For example, that the certain is worth more than the uncertain, that illusion is less valuable than “truth” such valuations, in spite of their regulative importance for US, might notwithstanding be only superficial valuations, special kinds of niaiserie, such as may be necessary for the maintenance of beings such as ourselves. Supposing, in effect, that man is not just the “measure of things”.	3. Do chimeádainn súil ghéar ar na hollúnaibh, agus do léinn idir líntíbh a scríbhinní aimsir fhada a dóthain, ach deirim liom féin anois go gcaithimíd an chuid is mó den mheabhrúchán tuisceanach a dh’áireamh i measc na bhfeidhmithe dúchasacha, agus sin mar atá fiú i gcás an mheabhrúcháin ollúnachta. Tá orainn anso gach rud a dh’fhoglaim as a nua, mar a dh’fhoghlamair as a nua mar gheall ar an ndúchas agus ar an “ndúchasacht”. Fé mar is beag a deintear scrúdú ar conas mar a berthar an duine i gcúrsa iomlán agus i ndul amach an dúchais, sin mar is beag a dheineann an “bheith tuisceanach” CUR I gCOINNIBH na dúchasachta in aon chiall dhiongbháilthe. An chuid is mó de mheabhrúchán tuisceanach an ollaimh, tá a dhúchas féin ag dul fé i ganfhios, agus á stiúrú isteach i gclasaibh áirithe. Agus ’dtaobh thiar den uile smaoineamh agus dá shaorchead gluaiseacht a chítar ’na dheallramh, bíd meastacháin, nú, á rá níos soiléire, riachtanaisí nadúra chun slí bheatha áirithe do chimeád suas. Mar shampla, gur mó is fiú an deimhne seochas an nea-dheimhne, gur lú is fiú an mheallthacht seochas “an fhírinne”, b’fhéidir gurb é saghas a leithéid seo de mheastacháin, in ainneóin a dtábhachtachta ó thaobh na rialthachta DHÚINNE, dá ainneóin sin is uile, b’fhéidir gurb é saghas iad ná meastacháin fhánacha nách mór, saighseanna fé leith amadántaíochta, mar is riachtanach chun a leithéid seo de neachaibh mar sinne do chimeád suas. I gcás gurb amhlaidh gur rud is mó ná “tómhas gach ruda” gurb é an duine féin.
4. The falseness of an opinion is not for us any objection to it: it is here, perhaps, that our new language sounds most strangely. The question is, how far an opinion is life-furthering, life- preserving, species-preserving, perhaps species-rearing, and we are fundamentally inclined to maintain that the falsest opinions (to which the synthetic judgments a priori belong), are the most indispensable to us, that without a recognition of logical fictions, without a comparison of reality with the purely IMAGINED world of the absolute and immutable, without a constant counterfeiting of the world by means of numbers, man could not live—that the renunciation of false opinions would be a renunciation of life, a negation of life. TO RECOGNISE UNTRUTH AS A CONDITION OF LIFE; that is certainly to impugn the traditional ideas of value in a dangerous manner, and a philosophy which ventures to do so, has thereby alone placed itself beyond good and evil.	4. Ní mar gheall ar a bréagaí a chuirfimís i gcuinnibh tuairim’ éigint: is ’na thaobh so, b’fheidir, go mbeadh crot uaigneach ar an nua-chainnt againn. ’Sé rud atá i gceist anso ná cad é an fhaid a bheidh an bheatha ag tuairim éigint á chur chun cínn, á chimeád, cad é an fhaid a bheidh an ghné dhaonna aici á chimeád, á chothú b’fhéidir. Agus go bhfuilimíd claonta go bunúsach chun a dh’áiteamh go bhfuilid na tuairimí is bréagaí (agus na breitheanna saorga a priori ar a measc) ar na cínn is riachtanaí dhúinn. Agus ná féadfaidh duine maireachtaint gan admháil do dhéanamh do smaointibh bréagacha, gan cúmparáid a dhéanamh idir an saol fírinneach agus saol glan na SAMHLAÍOCHTA, saol na nithe absalóideacha do-athraithe, gan síorbhréagnú ’ dhéanamh ar an saol le himearthas uimhreacha—go mbeadh diúlthú do thuairimí bréagacha mar dhiúlthú don bheatha, séanadh na beatha féin. ADMHÁIL A THABHAIRT DON NEAMHFHÍRINNE MAR CHUINÍLL NA BEATHA; lochtaíonn san go deimhin tuairimí traidisiúnta an luacha ar shlí chúntúrthach, agus saghas ollúnachta a leómhann é seo do dhéanamh, tá sé féin dá dheascaibh sin t’réis é féin do chur thar olc is maith.
5. That which causes philosophers to be regarded half-distrustfully and half-mockingly, is not the oft-repeated discovery how innocent they are—how often and easily they make mistakes and lose their way, in short, how childish and childlike they are,—but that there is not enough honest dealing with them, whereas they all raise a loud and virtuous outcry when the problem of truthfulness is even hinted at in the remotest manner. They all pose as though their real opinions had been discovered and attained through the self-evolving of a cold, pure, divinely indifferent dialectic (in contrast to all sorts of mystics, who, fairer and foolisher, talk of “inspiration”), whereas, in fact, a prejudiced proposition, idea, or “suggestion”, which is generally their heart’s desire abstracted and refined, is defended by them with arguments sought out after the event. They are all advocates who do not wish to be regarded as such, generally astute defenders, also, of their prejudices, which they dub “truths”,—and VERY far from having the conscience which bravely admits this to itself, very far from having the good taste of the courage which goes so far as to let this be understood, perhaps to warn friend or foe, or in cheerful confidence and self-ridicule. The spectacle of the Tartuffery of old Kant, equally stiff and decent, with which he entices us into the dialectic by-ways that lead (more correctly mislead) to his “categorical imperative”—makes us fastidious ones smile, we who find no small amusement in spying out the subtle tricks of old moralists and ethical preachers. Or, still more so, the hocus-pocus in mathematical form, by means of which Spinoza has, as it were, clad his philosophy in mail and mask—in fact, the “love of HIS wisdom”, to translate the term fairly and squarely—in order thereby to strike terror at once into the heart of the assailant who should dare to cast a glance on that invincible maiden, that Pallas Athene:— how much of personal timidity and vulnerability does this masquerade of a sickly recluse betray!	5. Má bítar ag féachaint ar na hollúnaibh le drochamhras ar shlí agus le fionóid ar shlí eile, ní hé a mhinicí a fachtar amach cad é a nea-chionntacht atá iontu fé ndeár é—ní hé a mhinicí agus a shaoráidí a bhíonn dearúd déanta acu agus a théid siad amú, ná, i bhfocal amháin, an leanbaíocht agus an tsímplíocht atá iontu —ach a laíghead deighleála macánta a dheinid siad, agus árdgháir súáilce á hárdú acu pé uair a deintear aon tagairt dá shuaraí do chúrsaí na fírinneachta. Leogaid siad go léir orthu ná raibh a dtuairimí bunúsacha fachta amach acu, tagaithe orthu acu, ach trí chúrsa díospóireachta a tháinig chun cínn uaidh féin go fuar, le nea-shuím thar na beartaibh (marab ionann agus an uile shaghas fisí, a labhraid níos macánta ach níos amadánta ar “análú ó sprid éigint”), nuair is amhlaidh, mar le gach ceapadh claonta, gach tuairim nú “moladh”, gach teibíocht ghlan go bhfuil dúil a n-anama inti, gur le hargóintíbh a loirgeadh t’réis an scéil a bhíd siad á gcosaint acu. Lucht abhcóidíochta iad go léir, ach nár mhaith leó go meastí gurb ea. Cosantóirí cleasacha a dtuairimí claonta féin an chuid is mó dhíobh, ach go dtugaid siad “fírinní” orthu san— agus iad go RÓFHADA ó aon scrupall do bheith orthu é ’ dh’admháil go cróga dóibh féin, rófhada ó bhreithiúntas misniúil do bheith acu a tabharfí san le tuiscint, b’fhéidir mar rabhadh do charaid nú do namhaid, nú le corp muiníne soilbire astu féin nú le magadh do dhéanamh orthu féin. Má fhéachaimíd ar radharc cluanach an Chantaigh, stalcaithe ar shlí, cneasta ar shlí eile, ar conas mar a mheallann sé isteach i gcosánaibh smaointe sinn, cosáin a thógann sinn (níos cirte, a chuireann amú sinn) chun a “órdúcháin catagóirigh”—chuireann an radharc san ag gáirí sinn atá níos géarchúisí, agus an sulth go léir á bhaint againn ag lorg cleasaíocht chúng chaol na seanamhóralaithe agus na seanmónaithe béasa. Nú, thairis sin arís, an chleasaíocht i bhfuirm matamaitice lenar chlúdaigh an Spinósach a chuid ollúnachta mar adéarfá le máille agus le ceallthar—nú “le grá d’eagnaíocht DÁ CHUID FÉIN” chun an fhocail chruínn do chur rómhainn—d’fhonn dá dheascaibh sin scannradh a chur láithreach i gcroí aon iúnsaitheóra a leómhfadh stracfhéachaint a thabhairt ar an ainnir dhochloíte sin, ar an bPallas Aténé sin:— an cluanaí díthreabhaigh leice sin, cad é méid scáfaireachta, cad é méid éislinní a leogann sé amach!
6. It has gradually become clear to me what every great philosophy up till now has consisted of—namely, the confession of its originator, and a species of involuntary and unconscious auto-biography; and moreover that the moral (or immoral) purpose in every philosophy has constituted the true vital germ out of which the entire plant has always grown. Indeed, to understand how the abstrusest metaphysical assertions of a philosopher have been arrived at, it is always well (and wise) to first ask oneself: “What morality do they (or does he) aim at?” Accordingly, I do not believe that an “impulse to knowledge” is the father of philosophy; but that another impulse, here as elsewhere, has only made use of knowledge (and mistaken knowledge!) as an instrument. But whoever considers the fundamental impulses of man with a view to determining how far they may have here acted as INSPIRING GENII (or as demons and cobolds), will find that they have all practiced philosophy at one time or another, and that each one of them would have been only too glad to look upon itself as the ultimate end of existence and the legitimate LORD over all the other impulses. For every impulse is imperious, and as SUCH, attempts to philosophize. To be sure, in the case of scholars, in the case of really scientific men, it may be otherwise—“better”, if you will; there there may really be such a thing as an “impulse to knowledge”, some kind of small, independent clock-work, which, when well wound up, works away industriously to that end, WITHOUT the rest of the scholarly impulses taking any material part therein. The actual “interests” of the scholar, therefore, are generally in quite another direction—in the family, perhaps, or in money-making, or in politics; it is, in fact, almost indifferent at what point of research his little machine is placed, and whether the hopeful young worker becomes a good philologist, a mushroom specialist, or a chemist; he is not CHARACTERISED by becoming this or that. In the philosopher, on the contrary, there is absolutely nothing impersonal; and above all, his morality furnishes a decided and decisive testimony as to WHO HE IS,—that is to say, in what order the deepest impulses of his nature stand to each other.	6. I ndiaidh ar ndiaidh do thuigeas go soiléir cad é rud is bun le gach ollúnacht go dtí anois—’sé sin, creideamh a bunaitheóra, agus saghas dírbheathaisnéise atá in aghaidh toile agus tuiscint; agus, ’na theannta san arís gur fhásadh an plannda iomlán i gcónaí a’ bithéog ag fíorbheóchaint atá bunaithe sa toisc mhoráltha (nú nea-moráltha) atá ins gach ollúnacht. Go deimhin, dá mba mhaith liom a thuiscint conas a tháinig an t-ollamh ar na ráitibh is diamhaire ar bheith-ann rudaí, níorbh fhearra agus níorbh eagnaí dhúinn rud a dhéanfaimís ná a dh’fhiafraí dhúinn féin: “Cad é an mhorálthacht ar a ghabhaid siad (nú ar a ghabhann sé) amas?” Dá réir sin, ní chreidim gur flosc chun eólais is athair d’ollúnacht; ach gur dheineadh flosc eile, anso fé mar ins gach ao’ bhall, úirlis den eólas san (agus eólas mícheart é). Ach pé duine a bhraitheann floscanna bunúsacha an duine chun a dhéanamh amach cad é an fhaid a dh’oibreadar anso mar SPRIDÍ AG ANÁLADH (nú mar dheamhain nú síofraí), ’sé rud a gheóbhaidh sé amach ná gur chleachtaídís uile an ollúnacht uair éigint, agus go mbeadh ró-áthas ar gach aon cheann díobh é féin do mheas ’na thoisc dheiridh don bheith-ann agus ’na THIARNA dhlisteanach ar na floscanna eile go léir. Óir is rud tiarnúil gach flosc, agus mar SIN atá gach iarracht ar ollúnacht do dhéanamh. Agus ar ndóin, mar le lucht léinn, mar le móreólaithe, b’fhéidir go mbeadh sé acu ar a mhalairt de chuma—“níos feárr”, mar dhea; go mb’fhéidir go mbeadh ansan “flosc chun eólais” nú a leithéid, saghas éigint oibre cluig, rud beag nea-spleách a dh’oibríonn go dícheallach chun na toisce sin ach a tochraisfí go teann é, GAN an chuid eile de sna floscanna léannta a ghabháil aon pháirte ann. Dá bhrí sin, go coitianta is i dtreó eile ar fad a chlaonaid “suimeanna” bunaidh an fhir léinn—’na mhuíntir, b’fhéidir, nú i ndéanamh an airgid, nú i ngnóthaíbh stáit. Rud nea-shuimiúil dáiríribh is ea é cad é an puínte taighde ’na curtar a inneall beag ann, agus cad a dhéanfaidh an t-oibrí óg dóchasach de féin, ceocu an teangeólaí maith é, nú saineólaí muisiriún, nú ceimiceóir; ní fhaigheann sé a THRÉITHE ó cad a dhein sé dhe. A mhalairt sin ar fad—níl san ollamh rud ar bith nea-phearsanta; agus thar gach rud eile, ní thugann a mhorálthacht ach fianaise dhiongbháilthe dheimhnitheach ar CÉ HÉ FÉIN—’sé sin le rá, cad é an t-órd ’na seasaíonn floscanna is doimhne a nadúir in aice ’ chéile.

Will Ireland survive?

A conversation between John Waters and Stefan Molyneux:

Varadkar “the useful idiot”

Ruth Dudley Edwards nails it in this article in the Daily Telegraph today. Varadkar – who is not even Irish – has allowed himself to be used by the EU in a way that could turn out badly for Ireland.

Naive Leo Varadkar has finally clocked that the EU has used Ireland to punish Britain

Ruth Dudley Edwards

24 January 2019

“If you’d like to push me and speculate on what might happen in a no-deal scenario in Ireland, I think it’s pretty obvious – you will have a hard border”, said Margaritis Schinas, the EU Chief Spokesperson on Tuesday, causing shock in the Republic, where there has been blind faith that the British government would inevitably be forced to accept the backstop.

Ireland would not accept a hard border and therefore wouldn’t plan for one was the mantra the Government continued to repeat, but as the day went on, the floundering Taoiseach Leo Varadkar was forced to admit that in the case of a no-deal outcome, the British and Irish governments “would have to negotiate an agreement on customs and regulations that would mean full alignment so there would be no hard border.”

Varadkar hasn’t suddenly joined the European Research Group, but he’s had an unpleasant bucketload of reality dump on him. It’s a dramatic volte face, since when he came into office in June 2017, the Taoiseach opposed the idea of bilateral negotiations with the United Kingdom and deliberately dismantled the arrangements his predecessor – Enda Kenny – had set up with London and Northern Ireland officials to minimise the negative effects of a border could be minimised.

Mr Kenny had many years operating in the EU corridors of power, but Mr Varadkar, naïve, inexperienced and keen on waving the green flag, thought he knew better. He made no efforts to develop relationships with pro-Brexit politicians in Belfast or London, and when informed suggestions were made about technical solutions that could avoid any provocative physical structures that might slow down trade or tempt terrorists, the Irish government joined the scoffing Brussels chorus. He was very popular with the Commission. They knew a useful idiot when they saw one.

The Irish have mostly supported him. Appalled by what they find a completely incomprehensible decision by the British electorate, incredulous that British politicians should honour such a foolish referendum outcome (this, after all, is the country that obediently re-ran two referendums in order to come up with the right answers on the treaties of Nice and Lisbon), and indulging in a mixture of contempt and hilarity at the mess Prime Minister May and her ever-changing Cabinet are making of the negotiations, unsurprisingly they’ve been indulging in Schadenfreude.

It is understandable that, however well the British and the Irish get on individually, a small country finds it hard to shake off an inferiority complex about the big neighbour which dominated and in the distant past often bullied it. There has been since the referendum a deep resentment that the United Kingdom should be so uncaring and cavalier as to vote Leave with no regard for the consequences for the small island they share. But there was comfort that while the British were making eejits of themselves, the Irish were secure in the warm embrace of the EU Commission and the 26 other member states.

The few critical voices in Ireland that warned against betting the country on the promises of the Commission were ridiculed or howled down. Irish Anglophobes have frequently looked to Continental countries to come and rescue them from the British, and can’t seem to shake the habit although they have been let down variously and at different times by the Spaniards, the French, the Germans and a few smaller players, all of whom, of course, had their own anti-British, agendas. Just as a punitive EU has now.

So as Mrs May trapped herself in one corner, Mr Varadkar backed himself dutifully into another. The Good Friday Agreement, which is irrelevant to the negotiations, became an instrument for virtue signalling. President Jean-Claude Juncker was to the fore: “We agree,“ he told the Irish Parliament last June, “that there should be no return to a hard border, we need to preserve North-South institutions, and the Good Friday agreement should be preserved in its entirety”.

There is a symmetry now about the chaos prevailing in Dublin and in London, with discussion in Brussels about border checks in France or the Netherlands in the event of a no-deal Brexit, operating with the EU treating the UK and the Republic “as one block”. Brussels’s eyes are smiling.

Lúcián 23

XXIII. Iomramh Síos, nú Tíoránach.

Chár. Tá go maith, a Chlótó. Tá an bád so ollamh dúinn le fada agus i dtreó go maith chun gluaiste, an t-uisce taoscaithe aníos as, an crann seóil ’na sheasamh, an anairt thuas, gach bata rámha ceangailte in’ áit féin. Im thaobhsa dhe, níl aon rud chun sinn a chosc ar ghluaiseacht láithreach ach an t-anncaire do tharrac aníos. Tá Hermés ag déanamh ríghnis, áfach, agus ba cheart do bheith anso fadó riamh. Tá an bád gan lucht taistil, mar a chíonn tú, bíodh go bhféadfadh sé trí cuarda ’ bheith tabhartha aige ’na bhfuil tagaithe den lá. Ach tá an tráthnóna ann agus gan oiread agus obolos fálta fós againn. Tá ’ fhios agam go measfaidh Plútó faillitheach me in sna gnóthaíbh seo, bíodh gur duine eile atá cionntach. Ach an réice seirbhísigh seo againn, an giolla macánta so na marbh, is dócha go bhfuil déanta aige lastuas mar a dheinid daoine eile anso, .i. gur ól sé uisce Léité agus go bhfuil dearúdta aige teacht thar n-ais chúinn, agus gur ag iomrascáil atá sé leis na fearaibh óga, nú ag seinnt ar chruit, nú ag míniú diospóireachta éigin, nú ag taispeáint a chuid cleas, nú b’fhéidir gur ag bradaíol atá an fear macánta. Tá an cheárd san, leis, aige. Ach tá éagóir aige á dhéanamh orainn, óir is linne a leath.

Chlót. Ca bhfios duit, a Cháróin, ná go mb’fhéidir go dtáinig gnó éigin air? B’fhéidir gur chuir Zeús cúram éigin air a chuir moíll air, ag déanamh ruda a bhain leis an áit thuas. Tá Zeús, leis, ’na mháistir air.

Chár. Tá, ach ní cuí dho bheith ’na mháistir air farais an gceart, a Chlótó. Is linne, leis, é, agus níor chimeádamairne riamh é nuair ba cheart do imeacht uainn. Ach tá ’ fhios agamsa cad ’tá air. Níl againne ach asphodeil, agus dortadh fíona ar na mairbh, agus cácaí, agus ofráil do sna mairbh, agus ceó, agus scamaill, agus doircheacht; ach lastuas ar neamh tá gach aon rud suairc acu, a lán ambrósia agus a ndóthain nectair, agus measaim nách miste leis ríghneas a dhéanamh thuas acu. Pé scéal é, ritheann sé uainne mar a rithfeadh duine a príosún; ach nuair a bhíonn sé ag teacht anuas chúinn tagann sé ríghin go leór, i dtreó gur fada ag teacht é.

Chlót. Cuir uait an ceisneamh, a Cháróin, seo chúinn é! Agus tá mórán daoine aige á thabhairt leis, mar a chíonn tú. Ní hea ach á gcomáint roimis atá sé lena shlait draíochta mar a chomáinfeadh sé scata gabhar. Agus féach, chím duine acu agus é ceangailte, agus duine eile acu agus é ag gáirí, agus duine acu agus mála air agus cleith ’na láimh aige agus é ag féachaint go feargach agus é ag brostú na cod’ eile. Agus ná feiceann tú Hermés féin agus é ag séideadh allais de, agus ceó bóthair ar a chosaibh, agus saothar air, agus a bhéal ar leathadh aige ag gabháil na gaoithe? — Cad é seo ort, a Herméis? Cad fé ndeár an saothar? Tá buile éigin ort.

Herm. Cad a bheadh orm, a Chlótó, ach me bheith ag rith i ndiaidh an chuirpigh mhallaithe seo i dtreó gur dhóbair dom gan bheith ábalta ar theacht chun an bháid in aon chor an lá so.

Chlót. Agus cé hé féin? Nú cad a bhí uaidh gur rith sé leis féin?

Herm. Tá san soiléir go leór. Do rith sé leis féin mar theastaigh uaidh fanúint beó. Rí éigin, nú tíoránach éigin is ea é. Sin é a mheasaim ón gcuma ’na mbíonn sé ag gol agus ag blaidhthrigh agus á rá go bhfuil mórán aoibhnis caillte aige.

Chlót. An t-amadán! Ag rith leis féin, chómh maith agus gurbh fhéidir do fanúint beó agus an snáth beatha a bhí á shníomh do imithe!

Herm. Ag rith leis féin, arsa tusa. Mara mbeadh an duin’ uasal so anso ’na bhfuil an chleith aige féachdo thabhairt a chúnaimh dom i dtreó gur rugamair air agus cheanglamair é d’imeódh sé uainn. Ón uair a thug Atropos suas dom é níor stad sé ach ag únthairt agus ag cur im choinnibh agus ag cur a chos i dtalamh go daingean. I gcás nárbh aon bheart shaoráideach dúinn é ’ thabhairt linn. Uaireanta bhíodh sé ag tathant go bog is go cruaidh orm leogaint do imeacht ar feadh tamaill bhig agus dhá gheallúint go dtabharfadh sé tuarastal mór dom as. Ach níor leogas uaim é, ní nách iúnadh, mar bhí ní nárbh fhéidir aige dá iarraidh. Ach díreach nuair a bhíomair ag béal an phoíll ansúd, agus mise ag cómhaireamh na marbh chun Aiacois, mar is gnáth, agus Aiacos dhá ndéanamh suas de réir an táille a bhí fachta aige ód dhrifírse, d’éalaigh an mallaitheóir seo uainn ar chuma éigin, i dtreó go raibh éinne amháin in easnamh ar mo chúntas. D’árdaigh Aiacos a mhailí dúbha agus d’fhéach sé orm, “a Herméis”, ar seisean, “ná himir do chleasa gadaíochta ar gach éinne. Ní beag duit bheith dhá n-imirt sin lastuas ar neamh. Táid gnóthaí na marbh róchínnte agus ní féidir ceilt a dhéanamh iontu. Míle agus ceathrar, mar a chíonn tú, atá sa táille. Táid siad agat ach éinne amháin. Marab amhlaidh adéarfá gurb í Atropos a dh’imir cleas ort”. Do lasas féin le náire, ach do chuímhníos ar an rud a thit amach ar an slí. D’fhéachas im thímpall. Ní raibh an bioránach so le feiscint in aon bhall. Siúd ar a thóir me, i dtreó an tsolais, chómh géar agus d’fhéadas é. Tháinig an fear fónta so liom uaidh féin. Do ritheamair an fhaid a bhí ’nár gcosaibh rith agus do rugamair air díreach ag Tainaros, i gcás gur ródhóbair go n-imíodh sé uainn.

Chlot. Agus sinne, a Cháróin, ag cur neamhshuimiúlachta i leith Herméis!

Chár. Ach cad chuige a thuilleadh ríghnis, chómh maith agus ná beadh ár ndóthain ríghnis déanta againn?

Chlót. Is fíor dhuit é. Ar bórd leó. Tógfadsa leabhar an chúntais im láimh agus suífead anso ag an ndréimire, mar is gnáth liom, agus féachfad gach duine acu fé mar a thiocfaidh fé, féachaint cé hé,cousin agus cad as é, agus conas a fuair sé bás, agus deinse, a Herméis, iad do thógaint leat agus iad do chur i dteannta ’ chéile agus aire ’ thabhairt dóibh. Caith isteach na rudaí óga so ar dtúis. Níl aon ní acu san le freagairt.

Herm. Seo, a bhádóir, an uimhir duit; trí chéad duine in éaghmais an méid a cuireadh isteach.

Chár. Aililiú! Thugais cuid mhaith acu leat; agus a lán acu gan bheith aibidh. Ar mhaith leat, a Chlótó, go gcurfí ’na ndiaidh seo an mhuíntir ná fuil éinne ag gol ’na ndiaidh?

Chlót. Na seandaoine an ea? Dein. Cad ab áil liom bheith ag féachaint um an dtaca so i ndiaidh nithe do thit amach sara rugadh Eúclídés? Tagaidh anso gach a bhfuil os cionn trí fichid díbh. Féach airiú! Ní airíd siad me. Táid a gcluasa stupaithe leis an aos. Ní foláir iad so, leis, do thógaint agus do chaitheamh isteach.

Herm. Agus féach, seo cheithre chéad ach amháin beirt, agus iad go léir go breá bog aibidh, bainte ’na bhfómhar féin.

Chlót. Is fíor dar fia, mar a bheadh caortha tiorma. Tabhair anso an mhuíntir a goineadh, a Herméis, anois, ’na ndiaidh súd. Cad é an bás a thug sibhse anso? Is fearra dhom féin, áfach, sibh do fhéachaint de réir gach scríbhinne. Tá thíos anso ceathrar agus cheithre fichid a fuair bás inné sa chath i Músia ar a bhfuil Góbarés, an mac san Ocsíartéis.

Herm. Táid siad anso.

Chlót. Agus mórsheisear a mhairbh iad féin trí ghrá. Agus an fear léannta, Téagenés, mar gheall ar an striapaigh úd ó Mhegara.

Herm. Táid siad ansan i t’aice.

Chlót. Agus ca bhfuil siad súd a mhairbh a chéile trí dhúil i ríocht?

Herm. Táid siad ’na seasamh in aice leat.

Chlót. Agus an fear so ’nar mhairbh an t-adhaltranach agus a bhean féin é?

Herm. Sin é ansan é.

Chlót. Tabhair anso iad súd ’nar tugadh breith bháis orthu; iad súd adeirim, a fuair bás fén mbatráil, agus iad súd a cuireadh ar bhearaibh. Agus an sé dhuine dhéag úd ’nar mhairbh na robálaithe iad, ca bhfuilid siad, a Herméis?

Herm. Táid siad anso, iad san atá créachtnaithe mar a chíonn tú. An maith leat go dtabharfainn na mná chút, leis?

Chlót. Gan amhras. Agus iad súd ón longbhriseadh; óir is an uair chéanna do tháinig an bás orthu, agus ar an gcuma gcéanna. Agus iad súd a fuair bás leis an éagruas, óir do fuaradar san bás in éineacht, leis. Agus Agatoclés, an dochtúir, mar aon leó. Agus ca bhfuil Cuniscos an fear léinn?Is ag ithe suipéir Hecaté (mar a chím sa scríbhinn seo) agus ag ithe na n-ubh úd ón íbirt, agus gan aige leó ach iasc fuar, a bhí sé nuair a fuair sé bás. Ca bhfuil sé?

Cun. Táim anso in aice leat le fada, a Chlótó, a ríogan. Ach cad a bhí déanta as an slí agam gur fhágais ar an saol me chómh fada? Is beag ná go raibh m’fhearsad go léir tochraiste agat. Cheapas go minic an snáth do ghearradh agus teacht, uaim féin, ach pé cúis é, níorbh fhéidir é ’ ghearradh.

Chlót. D’fhágas beó thu chun go mbeifá i t’fhear faire agus id liag ar dhroch-chleachtaibh daoine. Ach tar ar bórd feasta fé mhaise.

Cun. Imbriathar ná raghad go gcurtar ar bórd ar dtúis an fear so atá ceangailte, mar is eagal liom go mb’fhéidir go bhfaigheadh sé an lámh uachtair ortsa féin lena chuid tathaint.

Chlót. Feiceam cé hé féin.

Herm. Megapeintés mac Lacudais, an tíoránach.

Chlót. Tar ar bórd, a Mhegapeintéis.

Meg. Ná hiarr orm é, a Chlótó, a ríogan. Leog thar n-ais ar an saol me tamall beag. Ansan tiocfad anso uaim féin, gan éinne do ghlaoch orm.

Chlót. Cad chuige gur mian leat go leogfí thar n-ais tu?

Meg. Chun mo thí do chríochnú. Níl sé ach leathdhéanta agus teaghlach mór is ea é.

Chlót. Tar ar bórd agus ná bí ag magadh fút féin.

Meg. Ní mór an aimsir atá agam á iarraidh ort, a Chiniúint. Leog uait me an t-aon lá amháin seo go dtugad órdú dom mhnaoi i dtaobh mo chod’ saibhris. Tá stór mór curtha i dtalamh agam in áit áirithe.

Chlót. Tá cínnte ná fuil cead le fáil agat.

Meg. Agus an bhfuil an t-ór san go léir le cailliúint?

Chlót. Níl sé le cailliúint. Ná bíodh aon cheist ort ’na thaobh san. Beidh sé ag Megaclés, do chol ceathar.

Meg. Ó! mo náire dhearg é! An namhaid sin gur le corp faillí nár chuireas chun báis é!

Chlót. An fear céanna san go díreach. Agus mairfidh sé breis agus daichead blian id dhiaidh, agus is aige a bheid do leannáin agus do chuid éadaigh agus do chuid óir go léir.

Meg. Tá éagóir agat á dhéanamh orm, a Chlótó, ag bronnadh mo choda ar na namhdaibh is measa agam.

Chlót. Bhí an saibhreas san ag Cudimachos agus do mharaís-se é, a dhuine mhacánta, agus sara raibh an anál as do ghearrais scórnacha a chlainne agus mharaís iad.

Meg. Más ea féin ba liomsa ansan é.

Chlót. Más ea tá ré do shealbha air caite.

Meg. Cogar, a Chlótó. Drididhse amach tamaillín. Leog dom imeacht agus tabharfad inniu dhuit míle talant d’ór bhuailte.

Chlót. Airiú an ar ór agus ar thalantaibh ataoi ag cuímhneamh fós, a bhrealláin?

Meg. Agus ’na theannta san más maith leat é, an dá chorn óir úd a fuaras nuair a mharaíos Cléocritos. Tá céad talant d’ór ghlan ins gach corn díobh.

Chlótó. Tarraigidh isteach é. Ní thiocfaidh sé isteach uaidh féin.

Meg. Cuirim a fhianaise oraibh go bhfuil an falla gan críochnú, agus na calafuirt. Bheidís críochnaithe agam dá mairinn chúig lá eile.

Chlótó. Ná bac iad féin. Críochnóidh do mhalairt iad.

Meg. Iarraim an t-aon achainí bheag amháin seo ort agus ní deocair é ’ thabhairt dom.

Chlót. Cad é an saghas é?

Meg. Go bhfágfí ar an saol me go dtí go mbeid na Pisídigh curtha fé smacht agam, agus cíos curtha ar na Lúidigh agam, agus leacht curtha suas agam dom féin agus gníomhartha móra mo bheatha scríofa air. Sin a n-iarrfad.

Chlót. Ach aídhe! Airiú, a mhic ó, ní lá ach fiche bliain atá agat dá iarraidh.

Meg. Ach tabharfad geall duit le me ’ theacht chút go luath. Más maith leat é tabharfad m’aonmhac duit thar mo cheann.

Chlót. Airiú a chuirpigh! An mac san ’na rabhais i gcónaí á iarraidh go bhfágfí beó it dhiaidh é!

Meg. Ba mhian liom an ní sin tamall ach tá a mhalairt de mheabhair agam anois.

Chlót. Ní fada go leanfaidh sé anso thu. Maróidh an rí a bheidh i gcómhacht é.

Meg. Más ea ná heitigh me ar an méid seo, a Chiniúint.

Chlót. Cad é an rud é?

Meg. Ba mhaith liom ’ fhios a bheith agam conas a raghaid nithe chun cínn im dhiaidh.

Chlót. Éist liom; mar cuirfidh sé tuilleadh buartha ort. Beidh do bhean ageat dhaor Mídas. Bhí sí aige agus tu beó.

Meg. Ó an cuirpeach! Agus mise tar éis a shaoirse ’ thabhairt do, ar a cómhairle sin!

Chlót. Agus beidh t’iníon ar dhuine de striapachaibh an tíoranaigh atá i gcómhacht anois, agus na deilbheacha agus na híomhátha^* sin a chuir an chathair suas in onóir duitse leagfar ar lár iad agus beid na daoine ag gáirí úmpu.

Meg. Agus innis an méid seo dhom. An mbeidh éinne dem cháirdibh chun na hoibre sin do chosc?

Chlót. Cé bhí ’na chara agat airiú? Nú cad é an chúis go mbeadh? An amhlaidh ná fuil ’ fhios agat, an mhuíntir a bhíodh ag úmhlú dhuit agus ag moladh do chainnte agus do ghníomhartha, gur le heagla rómhat a dheinidís é, nú ag súil le rud éigin uait, ag friothálamh na gcómhacht a bhí suas agus ag féachaint chun an ama a bhí láithreach?

Meg. Ach bhídís ag dortadh fíona ag na féastaíbh móra in onóir dom, agus ag guí gach maitheasa do theacht orm. Bhí gach duine acu ollamh ar bhás d’fháil thar mo cheann dá mb’fhéidir é, agus iad ’om mholadh go hárd. Bhíos im dhia acu ar fad agus is im ainm a dhearbhaídís.

Chlót. ’Sea, agus bhís ar suipéar ag duine acu aréir agus tháinig an bás ort. An gloine deirineach úd a tugadh duit, sin é an gloine do chuir chúinn anso thu.

Meg. Á, sin é an gloine úd ’na bhfuaras an blas beag searbh air! Agus cad chuige gur dhein sé an gníomh san?

Chlót. Ag ceistiúchán orm ataoi agus gur teacht ar bórd is ceart duit.

Meg. Tá aon ní amháin ag cur orm go mór, a Chlótó, agus ba rómhaith liom dul suas chun an tsolais airís tamall beag.

Chlót. Agus cad é an rud é? Dheallródh sé nách rud róshuarach é.

Meg. Nuair a bhíos tar éis bháis tháinig mo sheirbhíseach, Carión, isteach sa tseómra mar a rabhas agus nuair a chonaic sé sínte marbh me do dhún sé an doras ’na dhiaidh, agus thug sé póg do Ghlucerion, mo leannán. Ní dó’ liom gurbh é an chéad uair aige é. Ansan d’fhéach sé ormsa. “Greadadh chút a chnublaigh!” ar seisean, “is minic a thugais sciúrsáil dómhsa gan chúis”. Le línn na cainnte sin a rá dho do staith sé mo chuid féasóige agus bhuail sé clabhtóg sa leacain orm. Ansan do chruinnigh sé seile as a chraos agus chaith sé an seile orm agus duairt sé liom dul in ainm an diabhail, agus d’imigh sé. Bhíos ar buile le feirg ach níor fhéadas aon díoltas a dhéanamh air mar bhíos fuar marbh. Ach an striapach cailín, d’airigh sí mar a bheadh daoine ag teacht agus níor dhein sí ach a súile do fhliuchadh le seile as a béal, mar dhea gur ag gol im dhiaidh a bhí sí, agus imeacht agus í ag olagón agus ag glaoch as m’ainm orm. Ach dá bhfaighinnse greim orthu!

Chlót. Cuir uait an bhagairt agus tar ar bórd. Is mithid duit feasta dul os cómhair an bhreithimh.

Meg. Agus cé ’ leómhfaidh breith a thabhairt ar fhear ríoga?

Chlót. Ní leómhfaidh éinne breith a thabhairt ar fhear ríoga, ach tabharfar breith ar fhear atá marbh. Tabharfaidh Radamantus an bhreith sin ortsa anois, agus chífir an bhreith aige á tabhairt de réir mar a tuilleadh í.

adhaltranach: “adulterer”; pronounced /əiltrənəx/. GCh has adhaltrach.
aibidh: “ripe”, or aibí in GCh. Pronounced /abʹigʹ/.
anál: “breath”, or anáil in GCh, which uses the historical dative.
aonmhac: “only son”.
asphodel: “white asphodel (flower)”.
bagairt: “threat, threats”.
bioránach: “lad, fellow”.
bradaíol: “pilfering, stealing”, or bradaíl in GCh.
breallán: “blunderer, fool, idiot”.
calafort: “dock, harbour, landing place”, with calafuirt in the plural. The GCh spelling is clumsy rendering of the underlying caladh-phort. One English edition of Lucian had “magazine for ship stores” where calafuirt is found here.
caor: “berry, grape”, with caortha in the plural.
cás: “cause, case”. I gcás go, “such that; in such a way that”.
ceanglaim, ceangal: “to bind, tie”, or ceanglaím, ceangal in GCh. Pronounced /kʹaŋəlimʹ, kʹaŋəl/.
ceathrar: “four people”, pronounced /kʹahərər/.
ceisneamh: “grumble, complaint”, and as a verbal noun, “to grumble, complaint”.
cionntach: “guilty”. PUL uses both cionntach and ciontach in his works, and IWM §401 shows the pronunciation can be either /kʹu:ntəx/ or /kʹuntəx/.
clabhtóg: “a clout, a slap, a blow”; pronounced /klau’to:g/.
cnublach: “carcass, carrion”. IWM shows the pronunciation to be /knubələx/. This is etymologically derived from con, meaning “dog carrion”. Conablach is used in GCh.
cómhairím, cómhaireamh: “to count”, or comhairim, comhaireamh in GCh. Pronounced /ko:’rʹi:mʹ, ko:rʹəv, ko:rʹivʹ/.
corn: “drinking-horn”, pronounced /korən/.
crann: “tree”. Crann seóil, “mast of a ship”.
craos: “gullet”.
créachtnaím, créachtnú: “to wound”, or créachtaím, créachtú in GCh. IWM (§99) states that the word créacht is pronounced /krʹe:xt/, influenced by verse pronunciation. However, the LS version of PUL’s Catilína transcribes créachtnaithe as criàchtnuihi (see the LS edition of Catilína, p45). Brian Ó Cuív may have assigned too great a weight to the few instances where he heard /e:/ for /ia/, claiming in the same passage that bréag and gléas have /e:/, although it seems these words should have /ia/ too, outside of verse pronunciation.
daichead: “forty” pronounced /dɑhəd/.
dearbhaím, dearbhú: “to affirm, swear, attest”. Pronounced /dʹarə’vi:mʹ, dʹarə’vu:/.
dearg: “red”, pronounced /dʹarəg/. Mo náire dhearg é, “what an utter disgrace!”
deilbh: “figure, shape, statue”, with deilbheacha in the plural. Pronounced /dʹelʹivʹ, dʹe’lʹi:xə/.
deinim, déanamh: “to do”, or déanaim, déanamh in GCh. Déanamh suas, “to compile, make up”, as of figures.
díospóireacht: “dispute”. The initial vowel is generally written short in PUL’s works, but this appears to reflect the regular reduction of long vowels in pretonic position in the dialect. AÓL has díospóireacht.
drifiúr: “sister”, or deirfiúr in GCh. With drifír in the dative.
dubh: “black”, with dúbha in the plural, pronounced /duv, du:/.
eitím, eiteach: “to refuse”. Duine ’ eiteach ar rud, “to deny someone something”.
faillitheach: “negligent”. The long vowel shown in failíghtheach in the original is discarded here.
fara: “along with, beyond”. Farais an gceart, “more than would be right; excessive”.
feargach: “angry”, pronounced /fʹarəgəx/.
fianaise: “witness, testimony”. Cuirim a fhianaise oraibh (go), “I hold you all accountable as witnesses (that)”.
fómhar: “autumn, harvest season; harvest”, pronounced /fo:r/. ’Na bhfómhar féin, “in due season”.
friothálaim, friothálamh: “to serve, attend”, or friothálaim, friotháil in GCh.
fuar: “cold”, but also “raw”, of fish. Fuar marbh, “stone cold dead”.
geall: “pledge”; pronounced /gʹaul/. Tabharfad geall duit le me ’ theacht chút go luath, “I will give you a pledge that will come to you quickly”.
gloine: “glass”. This is masculine here, but feminine in GCh.
greadaim, greadadh: “to scorch”. Greadadh chút!, “confound you!”, a phrase that originally called for someone’s entrails to be scorched, but the sense of which weakened over time.
íomhá: “image, statue”, pronounced /i:’vɑ:/. The plural is íomhátha.
longbhriseadh: “shipwreck”; pronounced /lu:ŋ-vrʹiʃi/.
mala: “eyebrow”, with mailí in the plural where GCh has malaí.
malairt: “alternative”. Do mhalairt, “someone other than you”.
mórsheisear: “seven people”, pronounced /muəriʃər/.
neamhshuimiúlacht: “indifference; negligence in your work”. Pronounced /nʹa-hi’mʹu:ləxt/.
ofráil: “offering”. Pronounced /ofə’rɑ:lʹ/.
olagón: “wailing, lament”, and as a verbal noun “to wail”.
ór: “gold”. Ór buailte, “coined gold”.
Pisídeach: “Pisidian”, an inhabitant of Pisidia, around Antalya in modern Turkey.
ré: “moon, interval”. Ré do shealbha ar rud, “the time of your possession of something”.
réice: “rake, rover”.
ríogan: “queen”, or ríon in GCh.
robálaí: “robber”; pronounced /rə’bɑ:li:/.
rud: “thing”. Rudaí óga is used here for “newborn babies”.
sciúrsáil: “scourging”.
scórnach: “throat”.
searbh: “bitter”, pronounced /ʃarəv/.
seile: “spit, spittle”.
staithim, stathadh: “to pick, pluck”, or stoithim, stoitheadh in GCh.
táille: “tally, score”. This word is masculine here, but feminine in GCh.
teaghlach: “household”, pronounced /tʹəiləx/.
tirim: “dry”, pronounced /trʹimʹ/. PUL regularly spells this word tirm. The plural is tiorma, pronounced /trʹumə/, where GCh has tirime.
ubh: “egg”; pronounced /ov/.
um: “about, round”. The combined forms are umam /ə’mum/, umat /ə’mut/, uime /imʹi/, uímpi /i:mpʹi/, umainn /ə’miŋʹ/, umaibh /ə’mivʹ/, úmpu /u:mpə/.
únthairt: “tossing about”, or únfairt in GCh (which has also the original spelling here).

Lúcián 22

XXII. Hermés agus Chárón

(Ar leanúint.)

Chár. Ach é siúd, a Herméis, ’na bhfuil an t-éadach corcra fáiscithe uime agus an mionn óir ar a cheann, cé hé féin? É siúd ’na bhfuil an cócaire ag tabhairt an fháinne dho tar éis an éisc do ghearradh—

“An rí é do shíolraigh ó mhórfhuil,

Ar ínse bheag shuarach sa bhfarraige?”

Herm. Do chasais an chainnt sin go maith, a Cháróin, ach sin é Polúcratés, rí na Samíach, agus dar leis féin tá gach ní ar a thoil aige. Ach díolfaidh Mainandríos, a sheirbhíseach, an fear céanna san leis an sátrap Oroités agus curfar ar bhior é. Imeóidh an sólás go léir uaidh in aon neómat amháin aimsire, an fear bocht. D’airíos an méid sin ó Chlótó féin.

Chár. Deárna leat, a Chlótó! Beárr na cínn díobh agus beárr iad féin as an saol, agus cuir ar na bearaibh iad, gan dochma, i dtreó go dtuigfid siad ná fuil iontu ach daoine. Ach curtar suas go hárd ar dtúis iad i dtreó dá aoirde a tógfar iad gurb ea is tiubaistí an titim a gheóbhaid siad. Agus beadsa ag gáirí ansan nuair a chuirfead aithne ar gach duine acu sa bhád agus iad nochtaithe, gan corcair gan mionn gan tolg óir acu á thabhairt leó.

Herm. Mar sin díreach a bheidh an scéal acu. Ach féach, a Cháróin, an suaitheantas daoine úd thall agus cuid acu ag seól loingeas agus cuid acu ag déanamh cogaidh, cuid acu ag plé dlí agus cuid acu ag saothrú an tailimh, cuid acu ag déanamh iúncamais agus cuid acu a d’iarraidh déarca?

Chár. Chím breacshlua agus iad suaite trína chéile, agus a mbailte mar a bheadh cruiceóga beach, agus a chealg féin ag gach éinne acu agus é ag cealgadh a chómharsan. Agus tá cuid acu mar a bheadh beacha gabhair, ag guid agus ag fuadach ón lag. Ach cé hiad súd atá ag gluaiseacht san aer os a gcionn i ganfhios dóibh?

Herm. Aidhmeanna iad san, a Cháróin, agus eagla, agus míchiall, agus pléisiúr, agus sainnt chun airgid, agus fearg, agus fuath, agus a leithéidí. Ach tá aon díobh san .i. ainbhios, agus bíonn sé thíos ar a measc, in aontíos eatarthu, dar fia, mar aon le mioscais agus le drochaigne agus le formad agus le héad agus le haineólas agus le mearathall agus le dúil i saibhreas. Ach bíonn eagla agus na haidhmeanna ag foluaimint os a gcionn. Uaireanta titeann an t-eagla anuas orthu agus baineann sé geit astu agus cuireann sé creathán orthu. Agus bíd na haidhmeanna os a gcionn suas agus nuair is dó’ le duine acu go mbíonn greim aige orthu sleamhnaíd siad uaidh agus fágaid siad ansúd é agus a bhéal ar leathadh aige, díreach mar a chíonn tú Tantalus ansud thíos dá thraochadh le heaspa uisce. Má fhéachann tú cruínn chífir na Ciniúna os a gcionn agus an fhearsad acu á thochrais do gach duine acu, i dtreó go bhfuil gach duine ar crochadh ar shnáithín chaol. An bhfeiceann tú mar a bheadh snáth rúáin alla síos ó gach fearsad chun gach duine?

Chár. Chím, agus snáithín ana-chaol mar cheangal go minic ó dhuine acu go duine eile agus uaidh sin go duine eile arís.

Herm. Go díreach, a bhádóir, mar tá i ndán don duine sin díobh an duine eile sin do mharú, agus don duine eile sin an duine eile sin arís do mharú. Agus beidh an duine seo in’ oidhre i ndiaidh an duine eile úd ’na bhfuil a shnáth gairid, agus an duine eile seo in’ oidhre i ndiaidh an duine eile úd; óir sin é an brí atá leis na ceanglaibh sin. Chíonn tú, ansan, gach éinne acu ar crochadh ar aon tsnáithín amháin. Agus tarraigtear duine acu suas go hárd, go dtí ná féadann an snáth an mheáchaint d’fholag agus go mbriseann sé agus go dtiteann an duine agus go ndeineann sé a lán fothraim. Agus duine ná tógtar ach beagán ón dtalamh titeanm sé gan aon fhothram agus fanann sé ansan agus is ar éigin a thugann a chómharsain fé ndeara a thitim.

Chár. Is ait an scéal ar fad é, a Herméis.

Herm. Is fíor. Ní fheadraís a leath, a Cháróin. Féach an dúil a bhíonn acu i ngnó an tsaeil; an fuadar a bhíonn fúthu; agus iad ag imeacht i lár an fhuadair; an gleacaí sin, an bás, dhá sciobadh chun siúil. Agus nách maith na teachtairí agus na seirbhísigh atá aige, mar a chíonn tú! .i. crith, agus éagruas, agus cliabhghalar, agus slaghdán, agus claimhte, agus bithiúntas, agus nimh, agus na breithimh, agus na ríthe; agus ná cuímhníd na daoine ar aon ní dhíobh san in aon chor an fhaid a bhíonn an saol ag éirí leó; ach nuair a ghabhann an saol ’na gcoinnibh ní bhíonn acu ach “ochón!” agus “a chreach láidir é!” agus “ó cad a dhéanfad!” Ach dá gcuimhnídís ó thosach ná fuil iontu ach daoine agus go gcaithfid siad bás d’fháil, go gcaithfid siad imeacht nuair a bheidh a dtréimhse caite, mar a dhúiseódh duine a taibhreamh, agus an saol so go léir d’fhágaint ’na ndiaidh, do chaithfidís a saol níba chiallmhaire agus ní chuirfeadh an bás oiread scannradh orthu. Ach anois is dó’ leó go bhféadfaid siad fanúint anso i gcónaí, agus nuair a thagann an teachtaire, i riocht éagruais nú cliabhghalair, agus a bheireann sé greim orthu agus a thógann sé chun siúil iad bíonn fearg orthu, toisc gan aon choinne ’ bheith acu go stracfí mar sin as an saol iad. An fear san atá ag déanamh an tí sin do féin chómh dícheallach, agus ag brostú na gceárdaithe, dá n-ínstí dho go gcríochnófí an tigh ach ná híosfadh sé féin oiread agus aon bhéile amháin istigh ann; go bhfaigheadh sé féin bás chómh luath agus a bheadh an ceann ar an dtigh agus go bhfágfadh sé an tigh ag á oidhre cad ’déarfadh sé leis féin? Nú an fear san ’na bhfuil an mac óg ag á mhnaoi agus a cháirde cruinnithe aige chun na cóisireach, chun a ainme féin do chur ar an mac, an dó’ leat an mbeadh an t-áthas san go léir air anois dá mbeadh ’ fhios aige go bhfuil an mac san chun báis d’fháil nuair a bheidh sé seacht mbliana dh’aois? Ach chíonn sé an fear so thall ’na bhfuil a mhac éirithe suas aige agus é ’na ghleacaí chumasach agus bua bertha aige in sna cleasaibh lúith in aice Oluimpia. Ach ní fheiceann sé an fear eile úd ’na bhfuil a mhac tar éis bháis aige agus é dhá bhreith leis amach chun a adhlactha, ná ní heól do cad é an saghas an snáth ar a raibh sé ar crochadh. Agus chíonn tú na daoine go léir úd atá ag coímheascar i dtaobh teórann, agus iad súd atá ag bailiú saibhris, agus ansan, sara mbíonn aon phioc de thoradh a saothar acu, siúd greim orthu agus iad dá scuabadh chun siúil ag na teachtairíbh úd aduart.

Chár. Chím na nithe sin go léir agus táim dhá fhiafraí dhíom féin cad é an pléisiúr a bhíonn acu ar an saol, nú cad a baintear díobh go mbíonn an diomá go léir orthu ’na dhiaidh.

Herm. Agus féach ar na ríthibh a bhíonn os a gcionn. Ba dhó’ leat orthu go bhfaighid siad fíoráthas, go mbíd siad ar a sástacht, ó bhaol gach buairimh agus gach bárthain. Ach is mó go mór an míshásamh aigne a gheibhid siad ná an pléisiúr a bhíonn acu. Ní bhíd siad choíche gan buairt aigne orthu agus eagla namhad, agus uisce-fé-thalamh dá dhéanamh ’na dtímpall, agus fuath ag daoine dhóibh, agus plámás fíll á dhéanamh orthu; gan trácht ar na trioblóidíbh eile do thagann orthu fé mar a thagaid siad ar chách, taomanna breóiteachta agus pianta agus teinneas. Agus ansan, má bhíonn an scéal chómh dona san ag na ríthibh is uiriste a thuiscint cad é a olcas a bhíonn an scéal ag á ndaoinibh.

Chár. An bhfuil ’ fhios agat, a Herméis, cad leis go gcuirimse daoine agus a mbeatha i gcúmparáid? An bhfeacaís riamh na cluig a thagann ar uisce na habhann nuair a bhíonn sé ag rith le fánaidh? Na cluig sin dá ndeineann an t-uanán? Bíonn cuid acu ana-bheag agus pléascaid siad go luath. Bíonn cuid acu a sheasaíonn tamall agus tagann cluig eile i ngar dóibh agus súid siad chúthu iad agus ataid siad ana-mhór. Ansan pléascaid siad san, leis, uair éigin, óir ní féidir a mhalairt. Sin é an údhálta ag beatha na ndaoine. Iad go léir dá séideadh suas le gaoith, cuid acu mór agus cuid acu beag; agus cuid acu ná faigheann ach séideadh ana-shuarach nuair a phléascaid siad, agus cuid acu d’imíonn láithreach le línn iad do theacht. Ach ní foláir dóibh go léir pléascadh agus imeacht gan tuairisc.

Herm. Taíonn tú chómh maith le Hómér féin chun solaoidí ’ dhéanamh. Deir sé gur cuma na daoine nú duilliúr na gcrann.

Chár. Agus bíodh gur fíor san féach conas mar a chaithid siad a mbeatha, ag coímheascar mar gheall ar ríochtaibh agus mar gheall ar onóir agus mar gheall ar thalúintíbh, agus go gcaithfid siad na nithe sin go léir d’fhágaint ’na ndiaidh agus teacht ag triall orainne agus gan acu ach an t-obolos! Tá sé chómh maith agam, ó táimíd ar an áit árd so, glaoch orthu agus labhairt leó agus cómhairle ’ thabhairt dóibh an saothar gan tairbhe do chur uathu agus bheith ag cuímhneamh ar an mbás i gcónaí: Mar seo féach— “A dhaoine gan chiall! cad chuige dhíbh bheith chómh himníomhach? Stadaidh dúr saothar mar ní mhairfidh sibh i gcónaí. Na nithe sin ’na bhfuil an suím go léir agaibh iontu níl aon ní acu bithbhuan; agus nuair a gheóbhaidh duine bás ní fhéadfaidh sé aon ní acu do bhreith leis. Ní foláir é ’ dh’imeacht lomrachta agus a thigh agus a chuid tailimh agus a chuid óir do dhul chun daoine eile go deó, in athrach sealbha”. Nách dó’ leat, dá labhrainn amach go hárd na nithe sin agus nithe dá sórd, ón áit árd so as a bhféadfí sinn a dh’aireachtaint, gurbh fheárrde beatha na ndaoine é agus go dtiocfadh breis céille dhóibh?

Herm. A dhuine mo chroí ’stigh, ní fheadraís cad é an greim atá ag ainbhios agus ag dul amú orthu. Ní fhéadfá a gcluasa ’ dh’oscailt le tráthar, táid siad chómh stupaithe sin acu le céir, fé mar a stup Odusséus cluasa a chuallachta le heagla go n-aireóidís na Suiréana. Conas ’ fhéadfaidís tu ’ dh’aireachtaint, mar sin, dá mbeifá ag béicigh go dtí go scoilfeadh ort! An rud a dheineann Léité agaibhse thíos deineann ainbhios anso é. Tá roinnt acu, áfach, nár ghlac an chéir isteach ’na gcluasaibh, agus tá beann acu ar an bhfírinne, agus féachaid siad isteach i nithibh go géar, dhá mbreithniú, féachaint cad é an saghas iad.

Chár. Más ea nár cheart dom labhairt go hárd leó san?

Herm. An ní atá ar eólas acu cheana ní gá bheith dhá ínsint dóibh. Féach mar atáid siad ag dridim i leataoibh ón slua agus ag magadh fén obair atá ar siúl, obair ná taithneann in aon chor leó. Ba dhó’ le duine orthu go bhfuilid siad ag cuímhneamh ar imeacht as an saol ag triall oraibhse, mar tá fuath ag daoine dhóibh toisc iad a bheith ag cáineadh an ainbheasa.

Chár. Deárna libh, a lucht an chroí mhóir! Ach nách beag atá ann díobh, a Herméis.

Herm. Is beag; ach is leór iad. Téimís síos anois.

Chár. Aon ní amháin eile, a Herméis, atá uaim, agus nuair a bheidh sé sin taispeánta agat dom beidh an t-eólas go léir tabhartha agat dom. Taispeáin dom na háiteanna ’na gcuirid siad a gcuirp, mar a n-adhlacaid siad a mairbh.

Herm. Uaghanna, a Cháróin, agus leachtanna, agus tuamaí, a tugtar orthu san. Ach an bhfeiceann tú na tulcháin sin atá lasmu’ de sna cathrachaibh, agus na colamna, agus na piramidí? Áiteanna chun na marbh d’adhlacadh is ea iad san go léir.

Chár. Agus cad chuige go gcuirid siad na coróinní sin ar na clochaibh sin agus go gcimlid siad na húngtha dhíobh? Agus iad súd, féach, atá ag déanamh an chlaí ar aghaidh an tulcháin agus ag baint na díge, cad chuige go bhfuilid siad ag dó an bhídh uasail sin agus, mar a mheasaim, ag dortadh fíona agus miodha isteach in sna dígibh?

Herm. Ní fheadar ’en domhan, a bhádóir, cad é an tairbhe na nithe sin don mhuíntir atá thíos i Hádés. Ach is dó’ leó go gcurtar na hanamnacha aníos arís agus go gcaithid siad an bia, chómh fada agus is féidir é, agus iad ag imeacht anonn ’s anall tríd an ngal agus tríd an ndeatach; agus go n-ólaid siad an fíon as an ndíg.

Chár. Éimh! Iad san ag ól agus ag ithe anois agus a bplaoisceanna feóchta tirim! Ach is amadánta an gnó dom labhairt mar sin leatsa agus gur tu féin a bhíonn dhá mbreith síos ag triall orm in aghaidh an lae. Is agat atá ’ fhios an féidir dóibh teacht aníos arís tar éis iad do dhul aon uair amháin fé thalamh. Agus nách deas an cor a bheadh orm féin, a Herméis, agus a bhfuil de chúram cheana orm, dá gcaithinn ní hamháin iad do bhreith síos ach fós iad do thabhairt aníos arís chun dí ’ dh’ól. Ó a dhaoine gan chiall ná tuigeann conas mar atá gnó na mbeó agus gnó na marbh deighilte óna chéile; agus conas mar atá nithe againne, agus:—

“Gur mar a chéile ansúd ag béal na huagha

An fear gan leacht is fear an leachtáin mhóir;

Iros na déarca is Agamemnón rí;

Tirsítés maol is mac Téitis na gruaige buí.

Cómhbhán cómhthirim cách uile de sna slóitibh

Ar mhághaibh Asphodeil ag gluaiseacht rómpu”.

Herm. Ó a dhaoine! Cad a bhfuil de Hómér agat dá stealladh amach chúinn? Ach ó thugais chun mo chuímhne é ní mór dhom tuama Aichilléis a thaispeáint duit. Sin é thall é ar bruach na farraige. Sin é Sígéion na Trae. Agus ar a aghaidh sin anonn atá Aias curtha i Roitein.

Chár. Ní tuamaí rómhóra iad, a Herméis. Taispeáin dom anois na cathracha úd ’na n-airímíd teacht thórsu laistíos, .i. Nínos, agus Sardanapalos, agus Baibilóin, agus Mucéna, agus Cléóna, agus Ilion féin. Is cuímhin liom gur rugas anonn mórán ón áit sin. Bhíos ar feadh deich mblian gan mo bháidín do tharrac i dtír ná do thriomú.

Herm. Tá an Nínos úd ar neamhní, a bhádóir. Níl a rian ann. Ní fhéadfá a dh’ínsint anois cá raibh an chathair sin. Ach sin í thall cathair Bhaibilóin ’na bhfuil na túir mhóra uirthi agus an falla uathásach ’na tímpall. Ach ní rófhada go mbeidh an chathair sin, leis, fé mar atá Nínos, ar iarraidh. Is nár liom Mucéna do thaispeáint duit, ná Cléóna, ná, go mór mór, Ilion, mar tá ’ fhios agam go dtachtfair Hómér chómh luath agus do raghair síos, mar gheall ar bhladhmann a chod’ filíochta. Bhí na cathracha san go léir fé ádh agus fé mhaise tamall, ach táid siad tar éis bháis. Gheibhid cathracha bás, leis, a bhádóir, chómh maith le daoine. Agus rud is iúntaí ná san féin, gheibhid na haibhní bás. Níl oiread agus caidhséar abhann Inachois le feiscint in Argos anois.

Chár. Ach aídhe, a Hóméir, cad é mar mholadh! “Ilion naofa na mbóithre leathana!” agus “Cléóna na bfallaí daingeana!” Ach, i lár ár gcainnte, cé hiad súd atá ag cómhrac agus cad chuige dhóibh bheith ag marú a chéile?

Herm. Argeiacha iad san, a Cháróin, agus Lacedemónigh, agus an rí féinne sin atá leathmharbh, sin é Ortruádés agus scríbhinn aige á dhéanamh ar an gcómhramh lena chuid fola féin.

Chár. Agus cad is bun leis an gcogadh, a Herméis?

Herm. An machaire sin ar a bhfuil an cogadh dá dhéanamh.

Chár. Ó an díth céille! Nár chóir go mbeadh ’ fhios acu dá mba le gach duine acu an Peleponésos ar fad gurbh ar éigin a gheóbhaidís troigh talún ó Aiacos. Ach beidh daoine eile ag saothrú an mhachaire sin ’na dhiaidh so agus bainfid siad an cómhramh san dá bhunaibh le céachta.

Herm. Beidh san mar sin gan amhras. Ach téimís síos anois agus cuirimís na cnuic seo ’na n-ineadaibh féin arís, agus imímís i mbun ár ngnóthaí, tusa chun do bháid agus mise chun mo theachtaireachta. Tiocfad chút sara fada ag seóladh na marbh síos chút.

Chár. Tá comaoine curtha agat orm, a Herméis. Beidh mé baoch go deó dhíot. Tá tairbhe fálta agam as an gcuaird seo mar gheall ort. Nách ait mar atá an scéal ag na daoine mí-ámharacha so! Ríthe; bluic óir; íbeartha móra; cogaí—agus gan aon chuímhneamh acu ar Chárón.

adhlacaim, adhlacadh: “to bury”, pronounced /əiləkimʹ, əiləkə/. The verbal adjective is adhlactha, pronounced /əiləkə/.
aidhm: “desire, inclination, notion, idea”; pronounced /əimʹ/. Aidhmeanna translates “hopes” here.
aineólas: “ignorance, stupidity”.
airím, aireachtaint: “to hear”, or airím, aireachtáil in GCh. Pronounced /a’rʹi:mʹ, i’rʹaxtintʹ/.
alla: see under rúán for discussion of the phrase rúán alla.
Argeiach: “Argive”, an inhabitant of Argos in Greece.
ataim, at: “to swell”.
athrach: “change, alteration”; pronounced /ɑhərəx/.
baoch: “thankful”, or buíoch in GCh.
bárthan: “defect, injury”, or bárthainn in GCh.
beach: “bee”. Beach ghabhair, “wasp” (CFBB states the meaning as “gadfly”, but the intended meaning here is “wasp”).
beann: “regard (paying attention to)”; pronounced /bʹaun/.
bearraim, bearradh: “to clip, prune; shave”. Beárr na cínn díobh, “chop their heads off”.
beó: “living”. Substantivised as “living being”.
bia: “food”. Bídh, the genitive singular, is pronounced /bʹi:gʹ/ in WM Irish. The genitive is bia in GCh. T
bithbhuan: “everlasting”; pronounced /bʹi-vuən/.
bladhmann: “bombast, boasting”; pronounced /bləimən/.
breacshlua: “a motley crew”.
breitheamh: “judge”, with breithimh in the plural where GCh has breithiúna.
caidhséar: “gullet”, i.e. a stream issuing from a fence or a hole in the ground or river. Pronounced /kəi’ʃe:r/.
caithim, caitheamh: with many meanings including “to wear; to throw; to spend”. Do shaol a chaitheamh go ciallmhar, “to lead a wise life”.
céachta: “plough”; pronounced /kʹiaxtə/.
cealg: “sting”; pronounced /kʹaləg/.
cealgaim, cealgadh: “to sting”; pronounced /kʹaləgimʹ, kʹaləgə/.
ceangal: “bond, band, tie”, with ceanglaibh in the dative plural. Pronounced /kʹaŋəl, kʹaŋəlivʹ/.
ceárdaí: “artisan, craftsman”.
cimlim, cimilt: “to rub, wipe” or cuimlím, cuimilt in GCh. Pronounced /kʹimʹilʹimʹ, kʹimʹihlʹ/. Rud do chimilt de rud eile, “to rub something with something else”.
cliabhghalar: “consumption”. This is a word not found in dictionaries. GCh has eitinn in this meaning.
colaman: “column, pillar”, or colún in GCh; with colamna in the plural.
comaoine: “favour”, or comaoin in GCh. Comaoine ’ chur ar dhuine, “to do someone a favour”.
cómharsa: “neighbour”, pronounced /ko:rsə/. Note the genitive singular and plural cómharsan, and the nominative plural cómharsain, where GCh has comharsana.
cómhbhán: “equally white”.
cómhramh: “trophy”; pronounced /ko:rəv/.
cómhthirim: “equally dry”. Pronounced /ko:-hrʹimʹ/.
corcar: “purple hue; a purple dye produced by lichen”, or corcair in GCh. Also, “purple raiment”.
creach: “spoil”. A chreach láidir é!, “I’m ruined!”
crith: “trembling, quivering”.
cruiceóg: “beehive”, or coirceog in GCh.
cuallacht: “company; the group of people attending someone”.
cuirim, cur: “to put”, but also “to bury”.
deatach: “smoke”, pronounced /də’tɑx~dʹə’tɑx/. This word is written with a slender d here, as well as in PUL’s other works; yet CFBB shows AÓL had a broad d in this word (p272).
deighlim, deighilt: “to separate”, pronounced /dʹəilʹimʹ, dʹəihlʹ/. With the verbal adjective deighilte.
déirc: “charity”. The genitive déarca is used adjectivally where GCh has déirce: a d’iarraidh déarca, “begging”.
deoch: “drink”, with dí in the genitive.
dícheallach: “diligent”; pronounced /dʹi:hələx/.
díog/díg: “ditch, trench”. Díog a bhaint, “to dig a trench”. With dígibh in the dative plural here (díograchaibh is more generally found in PUL’s works).
diomá: “disappointment”, or díomá in GCh.
dlí: “law”. Ag plé dlí, “pleading a case at law”.
dochma: “privation, hardship”. Gan dochma, “without stinting”.
dridim, dridim: “to get close to, approach, move near”, but often more generally simply “to move”; druidim, druidim in GCh. The original spelling here was druid, but some of PUL’s works use drid- (see Aithris ar Chríost, p14), which is the pronunciation shown in IWM (§407), and so this is likely to have been PUL’s pronunciation too.
drochaigne: “malice, evil disposition”; pronounced /dro-hagʹinʹi/.
éagruas: “infirmity, malady”.
éimh: an exclamation of disgust, or éamh in GCh, which is glossed in FGB as “bah!” Pronounced /e:vʹ/. This is ultimately a form of the verbal noun éamh or the imperative of the related verb éimh.
fáiscim, fáscadh: “to press, squeeze, tighten”. The verbal adjective is fáiscithe where GCh has fáiscthe.
feadar: “I know”, usually found in negative or interrogative contexts with present/past meaning, with ní fheadar meaning “I don’t know, I didn’t know”. An epenthetic vowel is found in all forms (ní fheadraís, “you don’t/didn’t know”, /nʹi: adə’ri:ʃ/). Ní fheadraís a leath, “you don’t know the half of it”.
fearsad: “spindle, axle”, or fearsaid in GCh, which uses the historical dative.
foluaimním, foluaimint: “to hover”; although GCh has a cognate verbal noun, foluain, there appears to be no finite verb. Pronounced /fə’luəminʹi:mʹ, fə’luəmʹintʹ/.
fothram: “noise, din”, pronounced /fohərəm/.
gabhar: “goat”, pronounced /gour/. See under beach.
gal: “vapour, steam”.
gar: “nearness”. I ngar do, “near to, on the point of”.
geit: “jump, start”.
gleacaí: “trickster”.
iarraidh: “request”; pronounced /iərigʹ/. Ar iarraidh, “missing, gone”.
imníomhach: “attentive, diligent”; pronounced /imʹi’nʹi:vəx/. This is a variatn of imníoch.
ínse: “inch, water-meadow”.
iúncamas: “interest, usury”, or ioncam in GCh. Pronounced /u:ŋkəməs/. PUL’s spelling was úncamas. Ag déanamh iúncamais, “lending money at interest”.
Lacedemóneach: “Spartan”, an inhabitant of Sparta in Greece. In ancient times, the kingdom of Sparta was known as Lacedaemon, with Sparta referring to its chief settlement.
leacht: “grave, grave-mound”.
leachtán: “small gravemound or memorial cairn”.
leathmharbh: “half-dead, dying”; pronounced /lʹa-vɑrəv/.
lúth: “agility”. Cleasa lúith, “athletic exercises”.
mágh: “plain”, with mághaibh in the dative plural. Pronounced /mɑ:, mɑ:vʹ/.
maise: “beauty”; pronounced /mɑʃi/. Fé mhaise, “flourishing, blessed with prosperity”.
maol: “bald”.
mearathall: “confusion”, or mearbhall. Pronounced /mʹarəhəl/ in WM Irish.
mí-ámharach: “unlucky, unfortunate”.
miodh: “mead”, or meá in GCh. With miodha in the genitive. PSD states this is pronouced miug. Consequently, the nominative and genitive are /mʹug, mʹugə/.
mioscais: “malice, ill-will”.
mórfhuil: “blue blood”, as of aristocratic ancestry; pronounced /muər-ilʹ/.
nár: “ashamed”. Is nár liom (é ’ dhéanamh), “I am ashamed (to do it)”.
nochtaim, nochtadh: “to uncover, reveal, disclose”. The verbal adjective here is nochtaithe, where GCh has nochta.
ochón: “alas!”, pronounced /u’xo:n/.
oiread: “amount”, pronounced /irʹəd/. Oiread agus, “as much as”.
piramid: “pyramid”, or pirimid in GCh.
rí: “king”. Note PUL’s use of ríthe, rather than the more common WM forms, rithe or rite, in the plural.
rúán: literally “a red thing”. In other forms of Irish, rúán alla means “sparrowhawk”, but this means “spider” in WM Irish. GCh has damhán alla in this meaning. Alla has been understood (e.g. in PSD) as a variant of allta, “wild”, but PUL’s spelling here is rabhán fhalla, suggesting a folk etymology connecting alla with falla.
sainnt: “greed.” The traditional double n, not used in GCh, is preserved here to show the diphthong: /saintʹ/.
Samíach: “Samian”, an inhabitant of Samos in Greece.
saothraím, saothrú: “to labour, cultivate”. An talamh a shaothrú, “to till the soil”. Pronounced /se:r’hi:mʹ, se:r’hu:/.
sátrap: “satrap”. GCh has satrap, with no lengthmark.
seilbh: “possession, occupancy”, with sealbha in the genitive. Pronounced /ʃelʹivʹ, ʃa’lu:/. The pronunciation of the genitive was given by PUL in NIWU (p94).
seólaim, seól: “to sail”. PUL’s other works have seóladh as the verbal noun.
slaghdán: “cold (the illness)”. This is used in the singular here, standing where “inflammation” is used in some English translations of Lucian. This is pronounced /sləi’dɑ:n/, as indicated in the original spelling. DBÓC had /sle:’dɑ:n/.
snáithín: “thread”.
snáth: “thread”. Snáth rúáin alla, “threads of a spider’s web”.
stupaim, stupadh: “to stop something up, stuff something in somewhere”. Compare the loan word stopaim, stop, “to stop”, where the vowel is /o/. The two verbs are conflated in GCh in the form stopaim, stopadh.
suaitheantas: “spectacle; vast number or quantity; a multitude of people”.
súim, sú: “to absorb, suck”.
suím: “interest”. This is masculine in WM Irish, but feminine in GCh.
Suiréana (na Suiréana): “the Sirens”, enchanted figures in mythology who lured sailors to shipwreck. GCh has na Síréanaí.
taibhreamh: “dream”, pronounced /təirʹəv/.
taispeánaim, taispeáint: “to show”. PUL consistently wrote this word with a broad t, as it stands in GCh, but IWM (see the note to §368) shows the pronunciation is /tʹis’pʹɑ:nimʹ, tʹis’pʹa:ntʹ/ (or /tʹi’ʃa:nimʹ, tʹi’ʃa:ntʹ/) in WM Irish. A slender t is shown in the LS editions of PUL’s works (e.g. Shiàna, p43). Note the slender n in the imperative, taispeáin.
tirim: “dry”, pronounced /trʹimʹ/. PUL regularly spells this word tirm.
tiubaisteach: “calamitous, disastrous”, or tubaisteach in GCh, which form aligns better with available evidence regarding dialectal pronunciation. Tubaisteach is also found in PUL’s Séadna.
tochraisim, tochrais: “to wind (of yarn)”, or tochraisim, tochras in GCh. Pronounced /toxəriʃimʹ, toxəriʃ/.
traochaim, traochadh: “to wear out, exhaust”.
tráthar: “auger (tool for boring holes)”, or tarathar in GCh.
trioblóid: “trouble”, pronounced /trʹubə’lo:dʹ/.
triomaím, triomú: “to dry”.
troigh: “foot (measurement)”. Pronounced /trigʹ/.
tuama: “tomb, sepulchre”.
tulchán: “hillock, mound”; pronounced /tulə’xɑ:n/.
uaigh: “grave”. Note the genitive singular uagha, in contradistinction to uaighe in GCh. The plural is uaghanna (GCh has uaigheanna). Pronounced /uəgʹ, uə, uənə/.
uanán: “froth, foam”; pronounced /u:’nɑ:n/.
údhálta: “the exact same way or condition”, pronounced /u:’ɑ:lhə/ according to the transcription of this word in chapter 19 of the LS edition of Séadna. Osborn Bergin’s transcription of this word in his LS edition of PUL’s Aesop a Tháinig go hÉirinn implies /uː’ɣɑːlta/. FGB has an entry for urdhálta, but crossreferenced to dála (i.e., dáltha).
uisce-fé-thalamh: “intrigue”, or uisce faoi thalamh in GCh.
úngadh: “ointment” or “anointing”, with úngtha in the plural, where GCh has ungthaí.

The Terrible Truth about Ireland 2040

Excellent analysis by Stefan Molyneux: